ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ

Ἡ λέ­ξη ἅ­γιος χρη­σι­μο­ποι­εῖ­ται στήν ἁ­γί­α Γρα­φή κυ­ρί­ως γιά τόν Τρι­α­δι­κό Θε­ό. Αὐ­τός εἶ­ναι ὁ τρι­σά­γιος ( Ἡσ. στ’ 3. Ἀ­ποκ. δ’ 8), «ὁ ἅ­γιος καί ἀ­λη­θι­νός» (Ἀ­ποκ. στ’ 10). Γι’ αὐ­τό καί ἡ Ἐκ­κλη­σί­α ψάλ­λει: «Εἶς ἅ­γιος, εἶς Κύ­ριος, Ἰ­η­σοῦς Χρι­στός...».

Μέ αὐ­τή τή βά­ση, ποί­α εἶ­ναι ἡ θέ­ση τῶν ἁ­γί­ων στήν Ἐκ­κλη­σί­α μας; Ἔ­χουν δι­κή τους ἁ­γι­ό­τη­τα; Ποι­ά εἶ­ναι ἡ σχέ­ση τους μέ τόν μό­νον Ἅ­γιον, μέ μᾶς τούς ἀ­δελ­φούς τους, μέ τή λοι­πή δη­μι­ουρ­γί­α; Αὐ­τά εἶ­ναι με­ρι­κά ἐ­ρω­τή­μα­τα, στά ὁ­ποῖ­α θά προ­σπα­θή­σου­με νά δώ­σου­με ἀ­πάν­τη­ση σ’ αὐ­τό τό κε­φά­λαι­ο.

α) Με­το­χή στήν ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ Χρι­στοῦ

Ἡ ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ ἀν­θρώ­που θε­με­λι­ώ­νε­ται στήν ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ Θε­οῦ, για­τί ὁ ἄν­θρω­πος δη­μι­ουρ­γή­θη­κε «κα­τ’ εἰ­κό­να» τοῦ Τρι­α­δι­κοῦ Θε­οῦ. Γι’ αὐ­τό καί ὁ ἴ­διος ὁ Θε­ός ὑ­πο­γραμ­μί­ζει στό λα­ό Του: «Ὅ­τι ἐ­γώ εἰ­μι Κύ­ριος ὁ Θε­ός ὑ­μῶν καί ἁ­γι­α­σθή­σε­σθε καί ἅ­γιοι ἔ­σε­σθε, ὅ­τι ἅ­γιός εἰ­μι ἐ­γώ Κύ­ριος ὁ Θε­ός ὑ­μῶν...» (Λευ­ιτ. ι­α’ 44).

Ἡ κλή­ση τοῦ ἀν­θρώ­που εἶ­ναι ὁ ἁ­για­σμός, πού πραγ­μα­το­ποι­εῖ­ται «κα­τά με­το­χήν» στή ζω­ή τοῦ Θε­οῦ «ἐν Χρι­στῷ Ἰ­η­σοῦ», μέ τήν ἔν­τα­ξη τοῦ ἀν­θρώ­που στό σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ. Αὐ­τό γί­νε­ται σα­φές σέ πολ­λά ση­μεῖ­α τῆς ἁ­γί­ας Γρα­φῆς.

Ὁ Χρι­στός δι­α­βε­βαί­ω­σε ἐ­μᾶς τούς πι­στούς πώς ὁ ἴ­διος εἶ­ναι «τό φῶς τοῦ κό­σμου» καί ὅ­ποι­ος τόν ἀ­κο­λου­θεῖ δέν θά πε­ρι­πα­τή­σει στό σκο­τά­δι, ἀλ­λά θά ἔ­χει «τό φῶς τῆς ζω­ῆς» (Ἰ­ω. η’ 12, πρβλ. ι­θ’ 46). Ὁ Χρι­στός εἶ­ναι τό «ἀ­παύ­γα­σμα τῆς δό­ξης», δη­λα­δή ἡ ἀ­κτι­νο­βο­λί­α τῆς δό­ξας τοῦ Πα­τρός (Ἑ­βρ. α’ 3).

Ἀλ­λά καί ὁ άν­θρω­πος, «ἐν τῷ προ­σώ­πῳ τοῦ Ἰ­η­σοῦ Χρι­στοῦ», φω­τι­ζό­με­νος ἀ­πό τίς ἄ­κτι­στες θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες, ἔρ­χε­ται σέ «γνώ­σιν τῆς δό­ξης τοῦ Θε­οῦ» (Β’ Κορ. δ’ 6). Γί­νε­ται δη­λα­δή κοι­νω­νός τῆς θεί­ας δό­ξας (Ἰ­ω. ι­ζ’ 22), μέ­το­χος «τῆς ἁ­γι­ό­τη­τος αὐ­τοῦ» (Ἑ­βρ. ι­θ’ 10), «φῶς τοῦ κό­σμου» (Ματθ. ε’ 14), «δό­ξα τοῦ Χρι­στοῦ» (Β’ Κορ. η’ 23). «Ὅ­λοι ἡ­μεῖς», ἀ­να­φέ­ρει ὁ ἀ­πό­στο­λος Παῦ­λος, «μέ ἀ­κά­λυ­πτον πρό­σω­πον ἀν­τα­να­κλῶν­τες τήν δό­ξαν τοῦ Κυ­ρί­ου με­τα­μορ­φω­νό­με­θα εἰς τήν ἰ­δί­αν εἰ­κό­να μέ αὐ­τόν ἀ­πό δό­ξης εἰς δό­ξαν» (Β’ Κορ. γ’ 18).

Ὁ ἴ­διος ὁ Κύ­ριος μᾶς βε­βαι­ώ­νει πώς ἐ­κεῖ­νος πού θά ἀν­τα­πο­κρι­θεῖ στήν ἀ­γά­πη Του μέ τή δι­κή του ἀ­γά­πη, θά γί­νει «να­ός τοῦ Θε­οῦ», «να­ός τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος», «κα­τοι­κη­τή­ριον τοῦ Θε­οῦ διά τοῦ Πνεύ­μα­τος» (Α’ Κορ. γ’ 16, στ’ 19. Β’ Κορ. στ’ 16. Ἐ­φεσ. β’ 22. Ἰ­ω. ι­δ’ 23). Κά­θε χρι­στια­νός, πού ζεῖ μέ­σα στή χά­ρη τοῦ Θε­οῦ, γί­νε­ται «σύσ­σω­μος τοῦ Χρι­στοῦ» (Ἐ­φεσ. γ’ 6), μέ­λος δη­λα­δή τοῦ θε­αν­θρω­πί­νου Σώ­μα­τός Του, ζεῖ τήν ἴ­δια τή ζω­ή τοῦ Χρι­στού (Γαλ. θ’ 20) καί ἀ­κτι­νο­βο­λεῖ τό θεῖ­ο φῶς (Β’ Κορ. δ’ 6). «Ὁ Θε­ός εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νος πού ἐ­νερ­γεῖ μέ­σα σας». Γι’ αὐ­τό πρέ­πει «ὅ­λα νά τά κά­νε­τε χω­ρίς γογ­γυ­σμούς καί ἀμ­φι­σβη­τή­σεις, γιά νά γί­νε­τε ἄ­μεμ­πτοι καί ἀ­κέ­ραι­οι, παι­διά τοῦ Θε­οῦ ἀ­μώ­μη­τα μέ­σα σέ μί­α γε­νε­ά δι­ε­φθαρ­μέ­νη καί δι­ε­στραμ­μέ­νη, με­τα­ξύ τῶν ὁ­ποί­ων λάμ­πε­τε στόν κό­σμο σάν ἀ­στέ­ρια» (Φιλ. β’ 14-15, προ­βλ. Ἑ­βρ. ι­γ’ 21).

Οἱ ἅ­γιοι τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας ἀν­τα­πο­κρί­θη­καν σ’ αὐ­τή τήν κλή­ση καί ἔ­ζη­σαν τή ζω­ή τοῦ Χρι­στοῦ (Γαλ. β‘ 20). Γι’ αὐ­τό καί ὁ ἀ­πό­στο­λος Παῦ­λος προ­τρέ­πει: «Μι­μη­ταί μου γί­νε­σθε, ὅ­πως εἶ­μαι καί ἐ­γώ τοῦ Χρι­στοῦ» (Α’ Κορ. ι­α’ 1). Οἱ ἅ­γιοι εἶ­ναι οἱ «μάρ­τυ­ρες τοῦ Χρι­στού οἱ πι­στοί» (Ἀ­ποκ. β’ 12) καί ἵ­σταν­ται «ἐμ­πρός εἰς τόν θρό­νον καί ἐμ­πρός εἰς τό Ἀρ­νί­ον» (Ἀ­ποκ. ζ’ 9). Ἡ ζω­ή τους εἶ­ναι ἡ ἴ­δια ἡ ζω­ή τοῦ Χρι­στοῦ, πού ἐ­πα­να­λαμ­βά­νε­ται μέ δι­ά­φο­ρο τρό­πο στόν κα­θέ­να ἀ­πό αὐ­τούς. Εἶ­ναι οἱ ἄν­θρω­ποι πού ἔ­ζη­σαν «διά τοῦ Πνεύ­μα­τος» καί ἐ­βά­δι­σαν «κα­τά Πνεῦ­μα» (Γαλ. ε’ 25)· ἦ­σαν «ἡ ἐ­πι­στο­λή τοῦ Χρι­στοῦ... γραμ­μέ­νη ὄ­χι μέ με­λά­νι, ἀλ­λά μέ τό Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ τοῦ ζῶν­τος, ὄ­χι εἰς λι­θί­νας πλά­κας ἀλ­λά εἰς πλά­κας καρ­δι­ῶν σαρ­κί­νων» (Β’ Κορ. γ’ 3).

Οἱ ἅ­γιοι τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας, ἑ­νω­μέ­νοι μέ τόν Χρι­στό καί λου­σμέ­νοι μέ τό φῶς τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, ἔ­ζη­σαν σέ μι­κρο­γρα­φί­α τήν ἴ­δια τή ζω­ή τοῦ Χρι­στοῦ. Οἱ σκέ­ψεις τους, τά λό­για τους, οἱ πρά­ξεις τους, ἦ­σαν σκέ­ψεις, λό­για καί πρά­ξεις τοῦ Χρι­στοῦ. Ὁ­λό­κλη­ρη ἡ ζω­ή τους ἀ­πο­τελοῦ­σε καρ­πο­φο­ρί­α τῶν ἐ­νερ­γει­ῶν τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος στήν ψυ­χή τους. Ἔ­τσι οἱ ἅ­γιοι εἶ­ναι ἡ «ἐν Χρι­στῷ και­νή κτί­σις» (Β’ Κορ. ε’ 7), ἡ και­νούρ­για δη­μι­ουρ­γί­α τοῦ Θε­οῦ. Εἶ­ναι τά ἔρ­γα τοῦ Θε­οῦ στή ζω­ή τοῦ ἀν­θρώ­που.

Ἡ ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας εἶ­ναι ἀν­τά­ξια στήν ἀν­θρώ­πι­νη φύ­ση, ὅ­πως τήν ἔ­πλα­σε ὁ Θε­ός. Ἔ­τσι οἱ ἅ­γιοι μᾶς δεί­χνουν ποι­ός εἶ­ναι στήν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ὁ ἄν­θρω­πος καί πῶς πρέ­πει νά ζεῖ. Ἡ ζω­ή λοι­πόν τῶν ἁ­γί­ων εἶ­ναι με­το­χή στή ζω­ή τοῦ Χρι­στοῦ (Γαλ. β’ 20)· ἡ δι­κή τους ἁ­γι­ό­τη­τα ἀ­πο­τε­λεῖ με­το­χή στήν ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ Χρι­στοῦ.

β) Τό ἄ­κτι­στο φῶς στή ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων

Ἡ θεί­α δό­ξα, μέ τήν ὁ­ποί­α πε­ρι­βάλ­λον­ται οἱ ἅ­γιοι τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας εἶ­ναι δῶ­ρο τοῦ Θε­οῦ, ἄ­κτι­στη χά­ρη, πού στήν ἁ­γί­α Γρα­φή ἐκ­φρά­ζε­ται μέ τό ἄ­κτι­στο θεῖ­ο φῶς. Αὐ­τό τό φῶς ἀ­πο­κα­λύ­πτει τήν πα­ρου­σί­α καί τή δρά­ση τοῦ Τρι­α­δι­κοῦ Θε­οῦ μέ­σα στόν κό­σμο.

Στόν προ­φή­τη Δα­νι­ήλ βλέ­που­με τή δό­ξα τοῦ Θε­οῦ νά ἐκ­πέμ­πε­ται ἀ­πό τόν θρό­νο τοῦ Θε­οῦ σάν «φλό­γα πυ­ρός» (Δαν. ζ’ 9). Τό ἴ­διο βλέ­που­με καί στήν και­ό­με­νη βά­το (Ἔ­ξοδ. γ’ 2 ἑξ. Πράξ. ζ’ 30-33). Εἶ­ναι ἡ δό­ξα τοῦ Θε­οῦ πού ἐκ­πέμ­πει φλό­γες πά­νω στήν κο­ρυ­φή τοῦ ὄ­ρους (Ἔ­ξοδ. κδ ‘17) καί με­τα­δί­δε­ται στό Μω­ϋ­σῆ, ὥ­στε κα­νέ­νας νά μή μπο­ρεῖ νά τόν κυτ­τά­ξει στό πρό­σω­πο (Ἔ­ξοδ. λδ’ 29-30. Β’ Κορ. γ’ 7).

Ἡ ἴ­δια δό­ξα πε­ρι­βάλ­λει τόν προ­φή­τη Ἠ­λί­α, πού ἀ­νε­βαί­νει στούς οὐ­ρα­νούς «ἐν λαί­λα­πι πυ­ρός καί ἐν ἄρ­μα­τι ἵπ­πων πύ­ρι­νων» (Σοφ. Σειρ. μη’ 49, 9. Δ’ Βα­σιλ. β’ 11). Πε­ρι­βάλ­λει καί ὁ­λό­κλη­ρο τό λα­ό τοῦ Θε­οῦ (Ἡσ. ξ’ 19- 20). Εἶ­ναι τό ἄ­κτι­στο φῶς, πού «πε­ρι­έ­λαμ­ψε» ἀρ­γό­τε­ρα τούς ποι­μέ­νες τῆς Βη­θλε­έμ (Λουκ. β’ 9), τούς μα­θη­τές τοῦ Χρι­στοῦ στό ὄ­ρος τῆς με­τα­μόρ­φω­σης καί με­τα­δό­θη­κε καί σ’ αὐ­τά ἀ­κό­μα τά ἐν­δύ­μα­τα τοῦ Χρι­στοῦ (Λουκ. θ’ 29. Ματθ. ι­ζ’ 2).

Τό ἄ­κτι­στο θεῖ­ο φῶς πε­ρι­έ­λαμ­ψε τούς Ἀγ­γέ­λους στόν ἄ­δει­ο τά­φο τοῦ Χρι­στοῦ (Ματθ. κη’ 3. Μάρκ. ι­στ’ 5. Λουκ. κδ’ 4), φα­νε­ρώ­θη­κε στόν πρω­το­μάρ­τυ­ρα Στέ­φα­νο (Πράξ. ζ’ 55), στόν ἀ­πό­στο­λο Παῦ­λο (Πράξ. θ’ 3, κβ’ 6-11) καί με­τα­δί­δε­ται στούς ἀν­θρώ­πους τοῦ Χρι­στοῦ (Ματθ. ε’ 14. Ἰ­ω. ι­ζ’ 22. Β’ Κορ. γ’ 18).

Τά ἱ­ε­ρά συ­να­ξά­ρια μᾶς μι­λοῦν πολ­λές φο­ρές γιά φῶς, μέ τό ὁ­ποῖ­ο πε­ρι­ε­βάλ­λον­το οἱ ἅ­γιοι στή διά­ρκεια τῆς ζω­ῆς τους. Αὐ­τό μπο­ροῦ­σαν νά τό δοῦν ἀ­θῶ­α μι­κρά παι­διά καί ἄλ­λοι πι­στοί ἄν­θρω­ποι. Εἶ­ναι τό φῶς πού με­τα­μορ­φώ­νει ὁ­λό­κλη­ρη τή ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων.

«Ἦλ­θεν γέ­ρων τις», ἀ­να­φέ­ρει τό ἱ­ε­ρό συ­να­ξά­ριο τοῦ ἁ­γί­ου Ἀρ­σε­νί­ου, «διά νά ὠ­φε­λη­θῆ ἐκ τῶν λό­γων τοῦ ὁ­σί­ου. Ἐ­πει­δή ὅ­μως εὗ­ρε τήν θύ­ραν τοῦ κελ­λί­ου κε­κλει­σμέ­νην, δέν ἐ­κτύ­πη­σε διά νά μή ἐ­νο­χλή­ση. Ἀλ­λά πα­ρα­τη­ρεῖ ἐκ μιᾶς σχι­σμῆς. Εἶ­δε τό­τε τόν ὅ­σιον Ἀρ­σέ­νιον εἰς πῦρ με­τα­βαλ­λό­με­νον καί ἔ­μει­νεν ἀρ­κε­τήν ὥ­ραν ὄ­λος ἔμφο­βος».

Καί στό ἱ­ε­ρό συ­να­ξά­ριο τοῦ ἁ­γί­ου Νε­κτα­ρί­ου ἀ­να­φέ­ρε­ται: «Μο­να­χή τις πά­σχου­σα ἀ­πό πα­ρά­λυ­σιν τῆς κε­φα­λῆς προ­σῆλ­θεν εἰς τόν ἅ­γιον ἱ­ε­ρουρ­γοῦν­τα κα­τά τήν στιγ­μήν τῆς θεί­ας με­τα­λή­ψε­ως, ἀλ­λά βλέ­που­σα αὐ­τόν λάμ­πον­τα ἐκ θεί­ου φω­τός ἐ­δει­λί­α­σε νά πλη­σιά­ση».

Ὅ­ταν ἡ ψυ­χή τοῦ ἀν­θρώ­που γε­μί­σει μέ τό Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ καί γί­νει «κα­τοι­κη­τή­ριον τοῦ Θε­οῦ ἐν Πνεύ­μα­τι» (Ἐ­φεσ. β’ 22), τό­τε ὅ­λα γί­νον­ται γύ­ρω της φω­τει­νά, ἀ­κό­μη καί τό σῶ­μα καί τά ἐν­δύ­μα­τα. Ὅ­λα με­τέ­χουν στή δό­ξα τοῦ Θε­οῦ καί ὅ­λα ἀ­πο­τε­λοῦν πη­γή εὐ­λο­γί­ας. Αὐ­τό βλέ­που­με στήν πε­ρί­πτω­ση τοῦ προ­φή­τη Ἠ­λί­α. Λου­σμέ­νος στό ἄ­κτι­στο φῶς, ἀ­να­λαμ­βά­νε­ται στούς οὐ­ρα­νούς· καί ἡ μη­λω­τή πού ἄ­φη­σε στόν Ἐ­λι­σαῖ­ο, ἔ­γι­νε πραγ­μα­τι­κή πη­γή εὐ­λο­γί­ας (Δ’ Βα­σιλ. θ’ 11 ἑξ.).

Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό εἶ­ναι καί τό ἀ­κό­λου­θο ἀ­πό­σπα­σμα ἀ­πό τή συ­νο­μι­λί­α τοῦ ἁ­γί­ου Σε­ρα­φείμ τοῦ Σα­ρώφ μέ τόν Μο­το­βί­λωφ· τό φῶς πού πε­ρι­έ­βαλ­λε τόν ἅ­γιο με­τα­δί­δε­ται καί στόν συ­νο­μι­λη­τή του:

«— Πῶς μπο­ρῶ νά γνω­ρί­ζω, ρώ­τη­σα τόν πα­τε­ρού­λη Σε­ρα­φείμ, ἐ­άν εἶ­μαι καί ἐ­γώ εἰς τήν χά­ριν τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος;

—      Αὐ­τό εἶ­ναι πο­λύ ἁ­πλό, φι­λό­θε­ε, μοῦ ἀ­πάν­τη­σε, δι­ό­τι ὁ Κύ­ριος εἶ­πεν ὅ­τι ὅ­λα εἶ­ναι ἁ­πλά δι’ ἐ­κεῖ­νον πού ἀ­πο­κτᾶ τήν γνώ­σιν. Μέ­νον­τες οἱ Ἀ­πό­στο­λοι εἰς αὐ­τήν τήν γνώ­σιν, ἔ­βλε­πον πάν­το­τε ἐ­άν τό Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ εὑ­ρί­σκε­το εἰς αὐ­τούς ἤ ὄ­χι. Δι­α­πο­τι­ζό­με­νοι, λοι­πόν, ἀ­πό τό Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ καί βλέ­πον­τας τήν συμ­πα­ρα­μο­νή Του μέ αὐ­τούς, δι­α­κη­ρύτ­τουν μέ βε­βαι­ό­τη­τα ὅ­τι τό ἔρ­γον των εἶ­ναι εἰς ὅ­λα ἅ­γιον καί εὐ­ά­ρε­στον εἰς τόν Θε­όν. Ἔ­τσι ἐ­ξη­γεῖ­ται δια­τί οἱ Ἀ­πό­στο­λοι ἔ­γρα­φον “ἀ­πε­φα­σί­σθη ἀ­πό τό Πνεῦ­μα τό Ἅ­γιον καί ἀ­πό ἡ­μᾶς” (Πράξ. ΙΣ’ 28). Στη­ρι­ζό­με­νοι μό­νον ἐ­πί τῆς βά­σε­ως αὐ­τής συ­νι­στοῦ­σαν τάς ἐ­πι­στο­λάς των ὡ­σάν ἀ­λή­θειαν ἀ­ψευ­δῆ πρός βο­ή­θειαν ὅ­λων τῶν πι­στῶν. Ἔ­τσι οἱ ἅ­γιοι Ἀ­πό­στο­λοι ἐ­γνώ­ρι­ζον ἐν­τός τῆς καρ­δί­ας των μέ τρό­πον χει­ρο­πια­στόν τήν πα­ρου­σί­αν τοῦ θεί­ου Πνεύ­μα­τος. Ἰ­δού, λοι­πόν, φι­λό­θε­ε, βλέ­πε­τε ὅ­τι αὐ­τό εἶ­ναι ἁ­πλό;

—      Πα­ρ’ ὅ­λα αὐ­τά δέν κα­τα­λα­βαί­νω πῶς μπο­ρῶ τώ­ρα νά εἶ­μαι ὁ­λο­κλη­ρω­τι­κά βέ­βαι­ος ὅ­τι εἶ­μαι «ἐν Ἁ­γί­ῳ Πνεύ­μα­τι». Πῶς μπο­ρῶ νά ξε­χω­ρί­σω μέ­σα μου τήν ἀ­λη­θι­νή πα­ρου­σί­α Του;

Ὁ πα­τε­ρού­λης Σε­ρα­φείμ, ἀ­πάν­τη­σε:

—      Σοῦ εἶ­πα, φι­λό­θε­ε, ὅ­τι αὐ­τό εἶ­ναι πο­λύ ἁ­πλό καί σοῦ δι­η­γή­θη­κα μέ λε­πτο­μέ­ρει­ες πῶς μπο­ροῦν οἱ ἄν­θρω­ποι νά εἶ­ναι ἐν Ἁ­γί­ῳ Πνεύ­μα­τι καί μέ ποι­όν τρό­πον μπο­ροῦ­με νά αἰ­σθαν­θοῦ­με τήν πα­ρου­σί­αν Του μέ­σα μας. Τί θέ­λεις, λοι­πόν, παι­δί μου;

—      Ἤ­θε­λα, εἶ­πα, νά τό κα­τα­νο­ή­σω καλ­λί­τε­ρα!

Τό­τε μέ ἔ­πια­σε ὁ πα­τήρ Σε­ρα­φείμ γε­ρά ἀ­πό τούς ὤ­μους καί εἶ­πε:

—       Καί οἱ δυ­ό μας τώ­ρα, παι­δί μου, εἴ­με­θα μέ­σα στό Ἅ­γιο Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ· δια­τί δέν μέ κυτ­τά­ζεις στό πρό­σω­πο;

—      Δέν μπο­ρῶ νά σέ κυτ­τά­ξω, πα­τε­ρού­λη, τοῦ ἀ­πάν­τη­σα^- ἀ­πό τά μά­τια σου βγαί­νουν φλό­γες, τό πρό­σω­πό σου εἶ­ναι λαμ­πρό­τε­ρο καί ἀ­π’ τόν ἥ­λιο, μέ πο­νοῦν τά μά­τια μου!

—       Μή φο­βά­σαι, φι­λό­θε­ε, καί σύ λάμ­πεις τώ­ρα ὅ­πως ἐ­γώ· καί ἐ­σύ ἔ­χεις τήν πλη­ρό­τη­τα τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, δι­α­φο­ρε­τι­κά δέν θά μπο­ροῦ­σες νά μέ δῆς ἔ­τσι...».

γ) Ἡ ἀ­ρε­τή τῶν ἁ­γί­ων με­τα­δί­δε­ται στήν ἄ­λο­γο φύ­ση

Ὁ ἄν­θρω­πος πού μέ­νει πι­στός στήν ἀ­γά­πη τοῦ Θε­οῦ καί πού ἀν­τα­πο­κρί­νε­ται σ’ αὐ­τή μέ τή δι­κή του ἀ­γά­πη, δέ­χε­ται τή χά­ρη τοῦ Θε­οῦ. Αὐ­τή ἡ χά­ρη ξε­χύ­νε­ται σέ ὅ­λο τό πε­ρι­βάλ­λον τοῦ ἁ­γί­ου ἀν­θρώ­που καί τό κα­θι­στᾶ εὐ­λο­γη­μέ­νο. Οἱ ἅ­γιοι αἰ­σθά­νον­ται τό­τε βα­θύ­τα­τα τόν σύν­δε­σμο τῆς ἀ­γά­πης ὄ­χι μό­νο μέ τούς συ­ναν­θρώ­πους, ἀλ­λά καί μέ ὁ­λό­κλη­ρη τή δη­μι­ουρ­γί­α. Αὐ­τόν τό σύν­δε­σμο ἐκ­φρά­ζουν στή ζω­ή τους μέ πολ­λούς τρό­πους.

Ὁ ἅ­γιος Ἰ­σα­άκ ὁ Σῦ­ρος ἔ­λε­γε πώς ὁ ἐ­λε­ή­μων ἄν­θρω­πος «προ­σεύ­χε­ται κά­θε στιγ­μή μέ δά­κρυ­α καί γιά τήν ἄ­λο­γο κτί­ση καί γιά τούς ἐ­χθρούς τῆς ἀ­λή­θειας καί γι’ αὐ­τούς πού τόν βλά­πτουν, ὥ­στε νά δι­α­φυ­λα­χθοῦν καί νά συγ­χω­ρη­θοῦν. Προ­σεύ­χε­ται ἀ­κό­μη καί γιά τά ἑρ­πε­τά, μέ τή με­γά­λη του ἐ­λε­η­μο­σύ­νη, πού κι­νεῖ­ται μέ­σα στήν καρ­διά του χω­ρίς μέ­τρο, ἔ­χον­τας τήν ὁ­μοι­ό­τη­τα πρός τόν Θε­ό».

Οἱ ἅ­γιοι αἰ­σθά­νον­ται ἑ­νω­μέ­νοι μέ ὁ­λό­κλη­ρο τόν κό­σμο. Νι­ώ­θουν προ­σω­πι­κή εὐ­θύ­νη γιά τή δη­μι­ουρ­γί­α καί ζη­τοῦν νά με­τα­μορ­φώ­σουν τά πάν­τα, νά τά ἐ­πα­να­φέ­ρουν στήν πρω­ταρ­χι­κή τους ἑ­νό­τη­τα καί ἁρ­μο­νί­α (πρβλ. Ἰ­ώβ ε’ 22).

«Πλη­σιά­ζει ὁ τα­πει­νό­φρων ἄν­θρω­πος εἰς τά κα­τα­στρε­πτι­κά θη­ρί­α», λέ­γει ὁ Ἀβ­βᾶς Ἰ­σα­άκ, «καί μό­λις τόν ἴ­δουν, ἀ­μέ­σως ἡ­με­ρεύ­ει ἡ ἀ­γρι­ό­της των καί τόν πλη­σιά­ζουν ὡς ἀ­φέν­την των καί κου­νοῦν τό κε­φά­λι καί τοῦ γλύ­φουν τά χέ­ρια καί τά πό­δια του, ἐ­πει­δή αἰ­σθά­νον­ται ἐ­πά­νω του ἐ­κεί­νην τήν εὐ­ω­δί­αν τήν ὁ­ποί­αν ἐ­σκόρ­πι­ζεν ὁ Ἀ­δάμ πρό τῆς πα­ρα­κο­ῆς. Καί αὐ­τό τό ὁ­ποῖ­ον μᾶς ἀ­φη­ρέ­θη τό­τε, μᾶς τό ἔ­δω­σε και­νούρ­γιον ὁ Ἰ­η­σοῦς Χρι­στός μέ τήν πα­ρου­σί­αν Του εἰς τήν γήν καί ἀ­ρω­μά­τι­σε μέ εὐ­ω­δί­αν τό ἀν­θρώ­πι­νον γέ­νος... Ἀλ­λά ἀ­κό­μη καί οἱ δαί­μο­νες μέ ὅ­λην των τήν θρα­σύ­τη­τα καί τήν πί­κρα καί μέ ὅ­λην των τήν ὑ­πε­ρη­φά­νειαν, ὅ­ταν πλη­σιά­ζουν τόν τα­πει­νό­φρο­να γί­νον­ται ὡς χῶ­μα καί ὅ­λη των ἡ κα­κί­α μα­ραί­νε­ται καί ὅ­λα των τά τε­χνά­σμα­τα καί ἡ πα­νουρ­γί­α δέν ἔ­χουν πλέ­ον καμ­μί­αν δύ­να­μιν».

Συγ­κι­νη­τι­κά εἶ­ναι τά πα­ρα­δείγ­μα­τα τῶν ἁ­γί­ων, οἱ ὁ­ποῖ­οι ζοῦ­σαν τό σύν­δε­σμο τῆς ἑ­νό­τη­τας καί τῆς ἀ­γά­πης καί μέ αὐ­τά ἀ­κό­μη τά ἄ­γρια θη­ρί­α.

Ὅ­ταν ὁ ἡ­γε­μό­νας τῆς Καπ­πα­δο­κί­ας ἔ­στει­λε ἱπ­πεῖς νά συλ­λά­βουν τόν ἅ­γιο Μά­μαν­τα, ἐ­κεῖ­νος προ­ε­γνώ­ρι­σε τό γε­γο­νός αὐ­τό μέ τή χά­ρη τοῦ Θε­οῦ καί ἐ­ξῆλ­θε νά τούς προ­ϋ­παν­τή­σει.

«Συ­ναν­τη­θέν­τες δέ καί μη γνω­ρί­ζον­τες οἱ στρα­τι­ῶ­ται τόν ἅ­γιον, ἠ­ρώ­τη­σαν αὐ­τόν ἄν γνω­ρί­ζῃ ποῦ εὑ­ρί­σκε­ται ὁ Μά­μας. Ὁ δέ μάρ­τυς εἶ­πεν εἰς αὐ­τούς·

-            Κα­τά τό πα­ρόν, ὦ φί­λοι, πρέ­πει νά ἀ­να­παυ­θῆ­τε. Κα­τε­βῆ­τε, ὅ­θεν, ἀ­πό τούς ἵπ­πους σας καί ἔλ­θε­τε με­τ’ ἐ­μοῦ νά γευ­θῶ­μεν τρο­φῆς, κα­τό­πιν δέ ἐ­γώ θέ­λω σᾶς δεί­ξει τόν Μά­μαν­τα.

Ἐ­φι­λο­ξε­νοῦν­το, ὅ­θεν, οὗ­τοι ἀ­πό τόν ἅ­γιον διά τυ­ροῦ καί ἄρ­του καί ἔ­τρω­γον μέ με­γά­λην ὄ­ρε­ξιν, ἐ­κεῖ­να τά ὁ­ποῖ­α τούς προ­σέ­φε­ρεν ὁ κα­λός φι­λευ­τής.

Ἦλ­θον δέ τό­τε κα­τά τήν συ­νή­θειαν καί τά ἄ­γρια ζῶ­α διά νά ἀ­μελ­χθοῦν ἀ­πό τόν ἅ­γιον, τά ὁ­ποῖ­α εὐ­θύς ὡς εἶ­δον οἱ στρα­τι­ῶ­ται ἐ­φο­βή­θη­σαν κα­τά πο­λύ καί ἐγ­κα­τα­λεί­πον­τες τό φα­γη­τόν προ­σέ­δρα­μον εἰς τόν μάρ­τυ­ρα διά νά τούς βο­η­θή­ση, ὁ δέ ἅ­γιος τούς ἐ­νε­θάρ­ρυ­νεν. Εἶ­τα δέ θέ­λων νά τούς ἀ­παλ­λά­ξη καί ἀ­πό κά­θε φρον­τί­δα τούς εἶ­πε:

-            Ἐ­γώ εἶ­μαι ὁ Μά­μας, τόν ὁ­ποῖ­ον ζη­τεῖ­τε. Ὅ­θεν σᾶς πα­ρα­κα­λῶ ἐ­πι­στρέ­ψα­τε εἰς Και­σά­ρειαν καί ἐ­γώ ἔρ­χο­μαι ἀ­μέ­σως τα­χέ­ως».

Ἐ­πί­σης ὁ ἅ­γιος Γε­ρά­σι­μος εἶ­χε ἕ­να λι­ον­τά­ρι σάν πι­στό ἀ­κό­λου­θο, στό ὁ­ποῖ­ο μά­λι­στα ἀ­νέ­θε­σε νά φρον­τί­ζει τό γα­ϊ­δου­ρά­κι του.

Τέ­τοι­α πε­ρι­στα­τι­κά βρί­σκου­με καί στήν ἁ­γί­α Γρα­φή. Γιά τόν Δαυ­ΐδ π.χ. ἀ­να­φέ­ρε­ται πώς στή νε­α­νι­κή του ἡ­λι­κί­α «ἔ­παι­ζε μέ τούς λέ­ον­τας ὡ­σάν μέ τά ἐ­ρί­φια· καί μέ τάς ἄρ­κτους ὡ­σάν μέ τά ἀρ­νί­α τῶν προ­βά­των» (Σοφ. Σειρ. μζ’ 3, πρβλ. Α’ Βα­σιλ. ι­ζ’ 34-37). Γνω­στή εἶ­ναι καί ἡ ἱ­στο­ρί­α τοῦ Δα­νι­ήλ, πού ἐρ­ρί­φθη στό λάκ­κο τῶν λε­όν­των καί ἔ­μει­νε τε­λεί­ως ἄ­θι­κτος μιά ὁ­λό­κλη­ρη νύ­χτα. Ὅ­μως τά ἴ­δια ἐ­κεῖ­να θη­ρί­α κα­τα­σπά­ρα­ξαν ἀ­μέ­σως τούς συ­κο­φάν­τες του, πρίν ἀ­κό­μη φθά­σουν στό βυ­θό τοῦ λάκ­κου.

Ὁ Δα­νι­ήλ πε­ρι­φρό­νη­σε τήν ἀ­πα­γό­ρευ­ση τοῦ Βα­σι­λέ­α τῶν Περ­σῶν Δα­ρεί­ου καί προ­σευ­χό­ταν κα­θη­με­ρι­νά στόν Θε­ό. Οἱ δό­λιοι ἄρ­χον­τες, πού πα­ρέ­συ­ραν τόν Βα­σι­λιά νά ἐκ­δό­σει τή δι­α­τα­γή γιά νά ἐ­ξον­τώ­σουν τόν Δα­νι­ήλ, ἐ­πρό­δω­σαν τόν πι­στό δοῦ­λο τοῦ Θε­οῦ στό Δα­ρεῖ­ο.Ὁ Βα­σι­λιᾶς λυ­πή­θη­κε εἰ­λι­κρι­νά καί μιά ὁ­λό­κλη­ρη ἡ­μέ­ρα προ­σπά­θη­σε νά βρεῖ τρό­πο νά ἀ­παλ­λα­γεῖ ἀ­πό τήν κα­τα­δί­κη τοῦ Δα­νι­ήλ. Ὅ­μως οἱ πο­νη­ροί ἄν­θρω­ποι τοῦ εἶ­παν:

«- Ἔ­χε ὑ­π’ ὄ­ψιν σου, βα­σι­λεῦ, ὅ­τι συμ­φώ­νως πρός τόν νό­μον τῶν Μή­δων καί τῶν Περ­σῶν, κα­νέ­να δι­ά­ταγ­μα, καμ­μί­α ἀ­πα­γό­ρευ­σις ἐκ­δι­δο­μέ­νη ὑ­πό τοῦ βα­σι­λέ­ως δέν τρο­πο­ποι­εῖ­ται.

Τό­τε ὁ Βα­σι­λεύς δι­έ­τα­ξε καί ἔ­φε­ραν τόν Δα­νι­ήλ καί τόν ἔρ­ρι­ψαν εἰς τόν λάκ­κον τῶν λε­όν­των. Εἶ­πε δέ ὁ βα­σι­λεύς εἰς τόν Δα­νι­ήλ:

-           Ὁ  Θε­ός σου, τόν ὁ­ποῖ­ον σύ λα­τρεύ­εις πάν­το­τε, αὐ­τός θά σέ γλι­τώ­ση ἀ­πό τόν κίν­δυ­νον.

Καί ἔ­φε­ραν λί­θον καί τόν ἔ­θε­σαν εἰς τό ἄ­νοιγ­μα τοῦ λάκ­κου καί ὁ βα­σι­λεύς τόν ἐ­σφρά­γι­σε μέ τό δα­κτυ­λί­δι του καί μέ τό δα­κτυ­λί­δι τῶν με­γι­στά­νων του, διά νά μή γί­νη καμ­μί­α τρο­πο­ποί­η­σις ὑ­πέρ τοῦ Δα­νι­ήλ... Ὅ­ταν ἦλ­θεν ἡ πρω­ΐ­α καί ἐ­φώ­τι­σεν ἡ ἡ­μέ­ρα, ἠ­γέρ­θη ὁ βα­σι­λεύς καί ἔ­τρε­ξεν εἰς τόν λάκ­κον τῶν λε­όν­των. Κα­θώς δέ ἐ­πλη­σί­α­ζεν εἰς τόν λάκ­κον, ἐ­φώ­να­ξε μέ φω­νήν ἰ­σχυ­ράν:

-          Δα­νι­ήλ, δοῦ­λε τοῦ Θε­οῦ τοῦ ζῶν­τος, ὁ Θε­ός τόν ὁ­ποῖ­ον σύ πάν­το­τε λα­τρεύ­εις ἠμ­πό­ρε­σε νά σέ σώ­ση ἀ­πό τό στό­μα τῶν λε­όν­των;

Τό­τε ὁ Δα­νι­ήλ ἀ­πήν­τη­σεν εἰς τόν βα­σι­λέ­α:

-   Βα­σι­λεῦ, εἰς τούς αἰ­ῶ­νας νά ζή­σης. Ὁ Θε­ός μοῦ ἔ­στει­λε τόν

ἄγ­γε­λόν Του καί ἔ­κλει­σε τά στό­μα­τα τῶν λε­όν­των καί τοι­ου­το­τρό­πως κα­νείς ἀ­πό αὐ­τούς δέν μέ έ­ἔ­βλα­ψε, δι­ό­τι ἐ­γώ ἔ­πρα­ξα ἀ­πέ­ναν­τι τοῦ Θε­οῦ μου τό ὀρ­θόν καί εὐ­θές. Ἀλ­λά καί ἀ­πέ­ναν­τί σου, βα­σι­λεῦ, δέν δι­έ­πρα­ξα κα­νέ­να σφάλ­μα.

Τό­τε ὁ βα­σι­λεύς ἐ­δο­κί­μα­σε με­γά­λην χα­ράν καί δι­έ­τα­ξε νά τόν ἀ­να­σύ­ρουν ἀ­πό τόν λάκ­κον. Πράγ­μα­τι τόν ἀ­νέ­συ­ραν ἀ­πό τόν λάκ­κον καί τόν εὗ­ρον ἀ­βλα­βῆ, δι­ό­τι ἐ­πί­στευ­εν εἰς τόν Θε­όν του.

Ὁ βα­σι­λεύς δι­έ­τα­ξε τό­τε καί ἔ­φε­ραν τούς ἄν­δρας, οἱ ὁ­ποῖ­οι ἐ­συ­κο­φάν­τη­σαν τόν Δα­νι­ήλ καί τούς ἔρ­ρι­ψαν εἰς τόν λάκ­κον τῶν λε­όν­των, αὐ­τούς καί τά παι­διά των καί τάς γυ­ναί­κας των. Καί δέν πρό­φθα­σαν νά φθά­σουν εἰς τόν βυ­θόν τοῦ λάκ­κου καί οἱ λέ­ον­τες τούς ἥρ­πα­σαν καί συ­νέ­τρι­ψαν ὅ­λα τά κόκ­κα­λά των» (Δα­νι­ήλ 6, 14-24).

Τά πα­ρα­δείγ­μα­τα αὐ­τά ἀ­πό τή ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων ἀν­θρώ­πων μᾶς φα­νε­ρώ­νουν, ὅ­τι ἡ ἀ­ρε­τή καί ἡ ἀ­γά­πη τῶν γνη­σί­ων παι­δι­ῶν τοῦ Θε­οῦ με­τα­δί­δε­ται καί βρί­σκει ἀν­τα­πό­κρι­ση σ’ ὁ­λό­κλη­ρο τό πε­ρι­βάλ­λον των, καί σ’ αὐ­τά ἀ­κό­μη τά ἄ­γρια θη­ρί­α. Κα­τ’ αὐ­τόν τόν τρό­πο οἱ ἅ­γιοι ἄν­θρω­ποι ζοῦν ἤ­δη ἀ­πό αὐ­τή τή ζω­ή τή συμ­φι­λί­ω­ση μέ ὁ­λό­κλη­ρη τή δη­μι­ουρ­γί­α.

Αὐ­τή ἡ ἑ­νό­τη­τα τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας τοῦ Θε­οῦ θά ὁ­λο­κλη­ρω­θεῖ στούς ἔ­σχα­τους και­ρούς, ὁ­πό­τε «οἱ λύ­κοι καί τά ἀρ­νιά θά βό­σκουν μα­ζί καί ὁ λέ­ων θά τρώ­γη ἄ­χυ­ρον ὡ­σάν τό βό­ῖ­δι, τό δέ φί­δι θά τρώ­γη τήν γῆν ὡ­σάν ψω­μί. Δέν θά προ­ξε­νή­σουν πλέ­ον καμ­μί­αν βλά­βην καί κα­νέ­να κα­κόν εἰς τό ἅ­γιον ὄ­ρος μου, λέ­γει Κύ­ριος» (Ἡσ. 65, 25).

δ) Ἡ κα­κί­α τῶν μο­χθη­ρῶν ἀν­θρώ­πων

Ὅ­πως ἡ με­το­χή τῶν ἁ­γί­ων στήν ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ Χρι­στοῦ τούς φέ­ρει κον­τά στή λοι­πή δη­μι­ουρ­γί­α καί ἀ­πο­κα­θι­στᾶ τήν ἑ­νό­τη­τα καί τήν ἁρ­μο­νί­α σέ ὁ­λό­κλη­ρη τήν κτί­ση, ἔ­τσι καί ἡ ἀ­πο­μά­κρυν­ση τοῦ ἀν­θρώ­που ἀ­πό τήν ἀ­ρε­τή δη­μι­ουρ­γεῖ δυ­σαρ­μο­νί­α καί ἐ­χθρό­τη­τα μέ­σα στήν κτί­ση. Τοῦ­το βλέ­που­με σέ πολ­λές πε­ρι­στά­σεις.

Ἡ ἁ­γί­α Γρα­φή ὑ­πο­γραμ­μί­ζει αὐ­τή τήν ἀ­λή­θεια, ἰ­δι­αί­τε­ρα στήν Πα­λαι­ά Δι­α­θή­κη:

«Ἐ­άν δέν ὑ­πα­κού­σης εἰς τήν φω­νήν Κυ­ρί­ου τοῦ Θε­οῦ σου, ὥ­στε νά φυ­λάτ­της καί νά ἐ­φαρ­μό­ζης ὅ­λας τάς ἐν­το­λάς αὐ­τοῦ, τάς ὁ­ποί­ας ἐ­γώ σή­με­ρον σοῦ δί­δω, θά ξε­σπά­σουν ἐ­ναν­τί­ον σου ὅ­λαι αὐ­ταί αἱ κα­τά­ραι. Θά εἶ­σαι κα­τη­ρα­μέ­νος εἰς τήν πό­λιν καί τόν ἀ­γρόν. Κα­τη­ρα­μέ­ναι θά εἶ­ναι αἱ ἀ­πο­θή­και σου καί τά πε­ρισ­σεύ­μα­τά σου, τά προ­ϊ­όν­τα τῶν ἀ­γρῶν σου, αἱ ἀ­γέ­λαι τῶν βο­δι­ῶν σου καί τά ποί­μνια τῶν προ­βά­των σου» (Δευτ. κη’ 15-18. Πρβλ. Ἡσ. κδ’ 3-7. Ἱ­ε­ρεμ. ζ’ 20. Λευ­ϊτ. ι­γ’ 25).

Οἱ πο­νη­ροί ἄν­θρω­ποι με­τα­δί­δουν τήν πο­νη­ριά καί τήν κα­κί­α καί σέ ὁ­λό­κλη­ρο τό πε­ρι­βάλ­λον τους, καί σ’ αὐ­τά ἀ­κό­μη τά ἄ­ψυ­χα ἀν­τι­κεί­με­να (Ἰ­ού­δα 23).

Ὅ­ταν ὁ Κο­ρέ ἐ­πα­να­στά­τη­σε κα­τά τῆς ἱ­ε­ρα­τι­κῆς τά­ξης τήν ὁ­ποί­α ἔ­θε­σε ὁ Θε­ός, οἱ Ἰσ­ρα­η­λί­ται ἔ­λα­βαν ἀ­πό τόν Θε­ό τήν ἐν­το­λή νά ἀ­πο­μα­κρυν­θοῦν ἀ­πό τίς σκη­νές καί ἀ­πό τά πράγ­μα­τα τῶν στα­σια­στῶν, γιά νά μή ἀ­φα­νι­σθοῦν. Ἀ­πο­χω­ρι­σθῆ­τε, τούς λέ­γει, ἀ­πό τίς σκη­νές τῶν ἀ­σε­βῶν αὐ­τῶν ἀν­θρώ­πων καί μή ἐγ­γί­σε­τε τί­πο­τε ἀ­πό ὅ­σα ἀ­νή­κουν σέ αὐ­τούς, γιά νά μήν ἀ­φα­νι­σθῆ­τε λό­γω τοῦ πλή­θους τῶν ἁ­μαρ­τι­ῶν τους (Ἀ­ριθ. ι­στ’ 26).

Στό βί­ο τοῦ ἁ­γί­ου Ἱ­λα­ρί­ω­να τοῦ Με­γά­λου ἀ­να­φέ­ρε­ται τό πα­ρά­δειγ­μα φι­λαρ­γύ­ρου, πού με­τέ­δω­σε τήν πο­νη­ριά του καί στα ρε­βί­θια τοῦ κή­που!

Ὁ φι­λάρ­γυ­ρος αὐ­τός ἐ­ζή­τη­σε νά λά­βει συγ­χώ­ρη­ση ἀ­πό τόν ἅ­γιο καί ἔ­βα­λε με­σί­τη τούς μα­θη­τές τοῦ ἁ­γί­ου, καί μά­λι­στα τόν πλέ­ον ἀ­γα­πη­μέ­νο του, τόν Ἡ­σύ­χιο. Γιά νά δη­μι­ουρ­γή­σει δέ με­γα­λύ­τε­ρη συμ­πά­θεια, τοῦ ἔ­φε­ρε λί­γα ρε­βί­θια χά­ριν φι­λί­ας. «Ὁ δέ Ἡ­σύ­χιος», ἀ­να­φέ­ρει τό ἱ­ε­ρό Συ­να­ξά­ρι, «ὡς συ­νε­τός ὅ­που ἦ­το, δέν εἶ­πε τοῦ ἁ­γί­ου τίς τά ἔ­φε­ρε, μό­νον τά ἔ­βα­λε εἰς τήν τρά­πε­ζαν. Ἀλ­λ’ ἐ­κεῖ­νος, ἐ­πει­δή εἶ­χε εἰς τήν καρ­δί­αν του τόν Δε­σπό­την Χρι­στόν καί τοῦ ἐ­φα­νέ­ρω­σε τά ἀ­πό­κρυ­φα, ἐ­γνώ­ρι­σε τήν ὑ­πό­θε­σιν καί κυτ­τά­ζων αὐ­στη­ρά τόν Ἡ­σύ­χιον εἶ­πε:

-   Δέν αἰ­σθά­νε­σαι ὅ­τι ὄ­ζου­σι φι­λαρ­γυ­ρί­ας, ἀλ­λά τά ἔ­φε­ρες εἰς τήν τρά­πε­ζαν;

Ὁ δέ Ἡ­σύ­χιος τα­πει­νά ἀ­πε­κρί­νε­το:

—       Δέν ἠ­σθάν­θην ἐ­γώ δυ­σω­δί­αν οὐ­δα­μῶς εἰς αὐ­τά, πά­τερ τί­μι­ε.

Λέ­γει εἰς αὐ­τόν ὁ ὅ­σιος:

—       Δός τα εἰς τούς βό­ας, διά νά γνω­ρί­σης ὅ­τι δέν ψεύ­δο­μαι.

Εὐ­θύς, λοι­πόν, ὡς ἔ­βα­λε τά ρε­βί­θια ἔμ­προ­σθεν εἰς τούς βό­ας, ἔ­στρε­ψαν ἐ­κεῖ­θεν τό πρό­σω­πον καί ἐ­φώ­να­ζαν ὡς νά ἔ­βλε­πον πρᾶγ­μα φο­βε­ρόν καί τέ­ρας ἐ­ξαί­σιον».

ε)Ἡ ἐ­σχα­το­λο­γι­κή δό­ξα τῶν ἁ­γί­ων

Ἡ δό­ξα τῶν ἁ­γί­ων δέν εἶ­ναι ἀ­κό­μη ἡ τε­λι­κή τους κα­τά­στα­ση. Για­τί τώ­ρα ἡ δό­ξα τοῦ Θε­οῦ γί­νε­ται φα­νε­ρή «δι’ ἐ­σό­πτρου, ἐν αἰ­νίγ­μα­τι», σάν μέ­σα ἀ­πό κα­θρέ­φτη, ἀ­μυ­δρά. Ὅ­μως στή μέλ­λου­σα ζω­ή οἱ ἄν­θρω­ποι τοῦ Θε­οῦ θά ἀν­τι­κρύ­σουν ὅ­λο τό με­γα­λεῖ­ο τῆς θεί­ας δό­ξας, για­τί θά δοῦν τό Θε­ό «πρό­σω­πον πρός πρό­σω­πον» (Α’ Κορ. ι­γ’ 12), «κα­θώς ἐ­στι» (Α’ Ἰ­ω. γ’ 2) καί θά λάμ­ψουν «ὅ­πως ὁ ἥ­λιος» (Ματθ. ι­γ’ 43, πρβλ. Ἀ­ποκ. κα’ 9 – κβ’ 5. Ἡσ. ξ’ 19-20). Αὐ­τή τή δό­ξα προ­γεύ­ον­ται οἱ χρι­στια­νοί σ’ αὐ­τή τή ζω­ή.

Ὁ ἀ­πό­στο­λος Παῦ­λος βε­βαι­ώ­νει τούς Φι­λιπ­πι­σί­ους πώς ὁ Χρι­στός «θά με­τα­μορ­φώ­σει τό τα­πει­νό μας σῶ­μα, ὥ­στε νά λά­βει τήν ἴ­δια μορ­φή μέ τό ἔν­δο­ξο σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ («σύμ­μορ­φον τῷ σώ­μα­τι τῆς δό­ξης αὐ­τοῦ») (Φι­λιπ. γ’ 21) καί προ­τρέ­πει τούς Κο­ριν­θί­ους νά δο­ξά­σουν τό Θε­ό καί «ἐν τῷ σώ­μα­τι» αὐ­τῶν (Α’ Κορ. στ’ 20).

Οἱ ἅ­γιοι τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας προ­γεύ­θη­καν αὐ­τή τήν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Δέν εἶ­ναι βέ­βαι­α ὁ «ἀ­μα­ράν­τι­νος στέ­φα­νος τῆς δό­ξης», τόν ὁ­ποῖ­ο θά λά­βουν ὅ­ταν φα­νε­ρω­θεῖ ὁ Ἀρ­χι­ποι­μέ­νας Χρι­στός (Α’ Πέ­τρ. ε’ 4), εἶ­ναι ὅ­μως ἀν­ταύ­γεια τῆς τε­λι­κῆς ἐ­κεί­νης δό­ξας. «Αἱ δέ ὁ­δοί τῶν δι­καί­ων ὁ­μοί­ως φω­τί λάμ­που­σι, προ­πο­ρεύ­ον­ται καί φω­τί­ζου­σιν, ἕ­ως κα­τορ­θώ­σῃ ἡ ἡ­με­ρα», ἀ­να­φέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά ἡ ἁ­γί­α Γρα­φή (Πα­ροιμ. δ’ 18). Αὐ­τή ἡ τε­λεί­α ἡ­μέ­ρα ἀρ­χί­ζει μέ τήν ἐ­πά­νο­δο τοῦ Κυ­ρί­ου, ὅ­που οἱ ἅ­γιοι θά ἐν­δυ­θοῦν τά ἀ­φθαρ­το­ποι­η­μέ­να σώ­μα­τά τους καί θά λου­σθοῦν μέ τήν αἰ­ώ­νια δό­ξα τοῦ Τρι­α­δι­κοῦ Θε­οῦ.

στ) Οἱ προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων

Δέν ὑ­πάρ­χει ἀμ­φι­βο­λί­α πώς ὁ Χρι­στός εἶ­ναι ὁ μο­να­δι­κός Σω­τή­ρας μας· Αὐ­τός προ­σέ­λα­βε τόν κτι­στό ἄν­θρω­πο καί τόν ἔ­φε­ρε σέ ἀ­λη­θι­νή κοι­νω­νί­α μέ τόν Ἄ­κτι­στο Θε­ό^- δέν ὑ­πάρ­χει ἄλ­λος τρό­πος νά φθά­σου­με «πρός τόν Πα­τέ­ρα», εἰ­μή διά τοῦ Ἰ­η­σοῦ Χρι­στοῦ (Ἰ­ω. ι­δ’ 13-14. Α’ Τιμ. β’ 5. Πράξ. δ’ 12. Α’ Πέ­τρ. α’ 18-19).

Ὅ­μως ὁ Θε­ός σώ­ζει καί χά­ρη στήν ἀ­γά­πη ἐ­κεί­νων πού Τόν ἀ­γα­ποῦν. Ἡ  Θεί­α ἀ­γά­πη, πού πε­ρι­βάλ­λει τούς ἁ­γί­ους, σώ­ζει ἀ­κό­μη καί ὁ­λό­κλη­ρες πό­λεις. «Πῶς νά δι­α­τε­θῶ ἀ­πέ­ναν­τί σου, Ἐ­φραίμ; Νά σέ ὑ­πε­ρα­σπι­σθῶ, Ἰσ­ρα­ήλ; Πῶς νά σέ με­τα­χει­ρι­σθῶ; Νά σέ κα­τα­στρέ­ψω ὡς τάς πό­λεις Ἀ­δα­μά καί Σε­βω­ίμ; (πρβλ. Δευτ. κθ’ 22). Με­τε­στρά­φη ἡ καρ­δί­α μου ἐν­τός μου... Δέν θά ἐγ­κα­τα­λεί­ψω τόν Ἐ­φραίμ διά νά ἐ­ξα­φα­νι­σθῆ, δι­ό­τι ἐ­γώ εἶ­μαι Θε­ός καί ὄ­χι ἄν­θρω­πος δέν θά εἰ­σέλ­θω εἰς τήν πό­λιν νά τήν κα­τα­στρέ­ψω» (Ὠ­ση­έ ι­α’ 8-9, πρβλ. Γέν. ι­η’ 23, 39. Ἰ­ου­δίθ η’ 31). Ὁ­λό­κλη­ρος ὁ πλη­θυ­σμός τῆς πό­λης σώ­ζε­ται χά­ρη στόν τρυ­φε­ρό δε­σμό τῆς ἀ­δελ­φι­κῆς ἀ­γά­πης τῶν ἁ­γί­ων ἀν­θρώ­πων.

Ἕ­νας προ­φή­της μπο­ρεῖ νά προ­σευ­χη­θεῖ στό Θε­ό καί ὁ Κύ­ριος νά δώ­σει ζω­ή σ’ ἐ­κεῖ­νον γιά χά­ρη τοῦ ὁ­ποί­ου γί­νε­ται ἡ προ­σευ­χή (Γέν. κ’ 7). Εἶ­ναι πράγ­μα­τι συγ­κι­νη­τι­κή ἡ «πα­ρέμ­βα­ση» τοῦ Μω­ϋ­ςῆ, πού ἱ­κε­τεύ­ει τόν Κύ­ριο νά στα­μα­τή­σει τήν ὀρ­γή Του ἐ­ναν­τί­ον τοῦ λα­οῦ, γιά νά μή γί­νει «κα­τα­γέ­λα­στος» στούς Αἰ­γυ­πτί­ους. Δέν πα­ρα­λεί­πει νά μνη­μο­νεύ­σει τόν Ἀ­βρα­άμ, τόν Ἰ­σα­άκ, τόν Ἰ­α­κώβ καί νά ζη­τή­σει γιά χά­ρη τους τή σω­τη­ρί­α τοῦ λα­οῦ. Ἀ­πο­τέ­λε­σμα αὐ­τῆς τῆς «πα­ρέμ­βα­σης» ἦ­ταν ὁ «ἱ­λα­σμός», τό ἔ­λε­ος τοῦ Θε­οῦ! (Ἔ­ξοδ. λβ’ 11-14, προ­βλ. Ἱ­ε­ρεμ. ζ’ 16).

Ἡ ἀ­γά­πη «οὐ­δέ­πο­τε ἐκ­πί­πτει», πο­τέ δέν θά παύ­σει νά ὑ­πάρ­χει καί νά συν­δέ­ει μέ τρυ­φε­ρό δε­σμό ὅ­λα τά μέ­λη τοῦ Σώ­μα­τος τοῦ Χρι­στοῦ ἀ­να­με­τα­ξύ τους (Α’ Κορ. ι­γ’ 8), «με­τά πάν­των τῶν ἁ­γί­ων», μέ ὁ­λό­κλη­ρη τή θρι­αμ­βεύ­ου­σα Ἐκ­κλη­σί­α τοῦ Θε­οῦ. Αὐ­τή ἡ ἀ­γά­πη ἀ­πο­δει­κνύ­ε­ται καί μέ ἀ­μοι­βαῖ­ες προ­σευ­χές. Ἡ ἐ­πί γῆς ἀ­γω­νι­ζό­με­νη Ἐκ­κλη­σί­α τε­λεῖ τή θεί­α εὐ­χα­ρι­στί­α καί ὑ­πέρ πάν­των τῶν ἁ­γί­ων, ἐ­νῶ οἱ ἅ­γιοι τῆς θρι­αμ­βεύ­ου­σας Ἐκ­κλη­σί­ας ἀ­παν­τοῦν στή δι­κή μας ἀ­γά­πη μέ τίς δι­κές τους ἱ­κε­σί­ες καί προ­σευ­χές γιά χά­ρη μας.

Οἱ προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων εἶ­ναι οἱ χρυ­σές φυά­λες, γε­μά­τες θυ­μι­ά­μα­τα, πού εἶ­χαν οἱ εἰ­κο­σι­τέσ­σε­ρες πρε­σβύ­τε­ροι, τούς ὁ­ποί­ους ὁ Ἰ­ω­άν­νης εἶ­δε νά πέ­φτουν «ἐ­νώ­πιον τοῦ Ἀρ­νί­ου» (Ἀ­ποκ. ε’ 8). Ὁ Ἰ­ω­άν­νης εἶ­δε ἀ­κό­μη τίς ψυ­χές τῶν μαρ­τύ­ρων «κά­τω ἀ­πό τό θυ­σι­α­στή­ριο» καί τίς ἄ­κου­σε νά κρά­ζουν «μέ φω­νήν με­γά­λην» καί νά λέ­γουν:

«- Ἔ­ως πό­τε, Δέ­σπο­τα ἅ­γι­ε καί ἀ­λη­θι­νέ, δέν θά κρί­νεις καί δέν θά ἐκ­δι­κη­θεῖς διά τό αἷ­μα μας τούς κα­τοί­κους τῆς γῆς;». Καί ὁ ἀ­πό­στο­λος συ­νε­χί­ζει τήν πε­ρι­γρα­φή:

«Κα­τό­πιν ἐ­δό­θη εἰς τόν κα­θέ­να ἀ­πό αὐ­τούς μί­α ἐν­δυ­μα­σί­α λευ­κή καί τούς ἐ­λέ­χθη νά ἀ­να­παυ­θοῦν ὀ­λί­γον χρό­νον, ἕ­ως ὅ­του συμ­πλη­ρω­θῆ ὁ ἀ­ριθ­μός τῶν συν­δού­λων των καί τῶν ἀ­δελ­φῶν των, οἱ ὁ­ποῖ­οι μέλ­λουν νά σκο­τω­θοῦν ὅ­πως καί αὐ­τοί» (Ἀ­ποκ. στ’ 9-11, πρβλ. Δαν. η’ 13). Αὐ­τή ἡ εἰ­κό­να δεί­χνει πό­σο ἑ­νω­μέ­νοι μα­ζί μας εἶ­ναι οἱ ἅ­γιοι καί πό­σο συμ­με­τέ­χουν στή χα­ρά καί στή λύ­πη μας, πρε­σβεύ­ον­τας γιά μᾶς μπρο­στά στό θρό­νο τοῦ Θε­οῦ (πρβλ. Λουκ. ι­ε’ 7).

Ἡ ἴ­δια ἀ­λή­θεια ἀ­να­φέ­ρε­ται καί στήν πρός Ἑ­βραί­ους ἐ­πι­στο­λή. Ὁ ἀ­πό­στο­λος λέ­γει ἐ­κεῖ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά γιά τούς ἁ­γί­ους τῆς Πα­λαι­ᾶς Δι­α­θή­κης, πώς «ἄν καί εἶ­χον κα­λήν μαρ­τυ­ρί­αν διά τήν πί­στιν των, δέν ἔ­λα­βον ὅ,τι τούς εἶ­χεν ὑ­πο­σχε­θῆ ὁ Θε­ός, δι­ό­τι εἶ­χεν ὁ Θε­ός προ­βλέ­ψει κά­τι καλ­λί­τε­ρον ἀ­να­φο­ρι­κῶς μ’ ἐ­μᾶς, διά νά μή φθά­σουν ἐ­κεῖ­νοι εἰς τήν τε­λει­ό­τη­τα χω­ρίς ἐ­μᾶς» (Ἑ­βρ. ι­α’ 39-40).

Ἡ Ἀ­πο­κά­λυ­ψη τοῦ Ἰ­ω­άν­νου ἐ­πα­νέρ­χε­ται πολ­λές φο­ρές στούς ἁ­γί­ους «ἐ­νώ­πιον τοῦ Θρό­νου τοῦ Θε­οῦ» (Ἀ­ποκ. ζ’ 15). Οἱ προ­σευ­χές τους προ­σφέ­ρον­ται στόν Θε­ό σάν θυ­μι­ά­μα­τα ἀ­πό ἀγ­γέ­λους «ἐ­πί τό θυ­σι­α­στή­ριον τό χρυ­σοῦν τό ἐ­νώ­πιον τοῦ θρό­νου». Καί «ὁ κα­πνός τῶν θυ­μι­α­μά­των μέ τάς προ­σευ­χάς πάν­των τῶν ἀ­γί­ων ἐκ τῆς χει­ρός τοῦ ἀγ­γέ­λου» ἀ­νέ­βη ἐ­νώ­πιον τοῦ Θε­οῦ, μᾶς βε­βαι­ώ­νει ὁ Ἰ­ω­άν­νης (Ἀ­ποκ. η’ 3-4. Πρβλ. Ἀ­ποκ. ι­α’ 16-18).

Κά­θε ὀρ­θό­δο­ξος χρι­στια­νός μπο­ρεῖ στήν ἰ­δι­ω­τι­κή του προ­σευ­χή ν’ ἀ­πευ­θυν­θεῖ σέ ὁ­ποι­ο­δή­πο­τε μέ­λος τῆς ἐν οὐ­ρα­νοῖς Ἐκ­κλη­σί­ας, εἴ­τε εἶ­ναι ἀ­να­γνω­ρι­σμέ­νος ἅ­γιος εἴ­τε ὄ­χι. Ὅ­πως πα­ρα­τη­ρεῖ σύγ­χρο­νος ὀρ­θό­δο­ξος θε­ο­λό­γος, θά ἦ­ταν πο­λύ φυ­σι­κό πράγ­μα γιά ἕ­να ὀρ­φα­νό παι­δί νά ἐ­πι­κα­λεῖ­ται ὄ­χι μό­νο τή με­σο­λά­βη­ση τῆς Μη­τέ­ρας τοῦ Κυ­ρί­ου καί τῶν ἁ­γί­ων, ἀλ­λά καί τίς πρε­σβεῖ­ες τῶν δι­κῶν του γο­νέ­ων. Ὅ­μως στήν κοι­νή λα­τρεί­α ἡ Ἐκ­κλη­σί­α ἀ­πευ­θύ­νει συ­νή­θως δε­ή­σεις μό­νο πρός ἐ­κεί­νους πού εἶ­ναι ἀ­να­γνω­ρι­σμέ­νοι ἅ­γιοι.

Ὅ­ταν λοι­πόν τι­μοῦ­με τούς ἁ­γί­ους, ὅ­ταν τούς πα­ρα­κα­λοῦ­με νά με­σο­λα­βή­σουν γιά μᾶς στόν Θε­ό, ὅ­πως θά κά­να­με καί γιά ἕ­να ζῶν­τα ἀ­δελ­φό μας, σύμ­φω­να μέ τό πα­ρά­δειγ­μα τῶν ἀ­πο­στό­λων (Κολ. δ’ 3. Α’ Θεσ. ε’ 25. Β’ Θεσ. γ’ 1. Ἑ­βρ. ι­γ’ 18), αὐ­τό δέν ση­μαί­νει πώς ἐ­ξαρ­τᾶ­με τή σω­τη­ρί­α μας ἀ­πό αὐ­τούς. Ἐ­κεῖ­νος πού ἐ­λε­εῖ καί σώ­ζει τόν ἄν­θρω­πο εἶ­ναι ὁ Χρι­στός, «ὁ ἀ­να­στάς ἐκ νε­κρῶν, ὁ ἀ­λη­θι­νός Θε­ός, ὁ ἀ­γα­θός καί φι­λάν­θρω­πος καί ἐ­λε­ή­μων».

Ἡ Πα­να­γί­α, οἱ ἄγ­γε­λοι καί ὅ­λοι οἱ ἅ­γιοι δέν σώ­ζουν τόν ἄν­θρω­πο, ἀλ­λά «πρε­σβεύ­ουν» γι’ αὐ­τόν, τόν «ἐν­δυ­να­μώ­νουν», τόν «προ­στα­τεύ­ουν» καί ἀ­να­πέμ­πουν στό Θε­ό προ­σευ­χές καί ἱ­κε­σί­ες ὑ­πέρ τῶν ἀ­δελ­φῶν καί ὁ­μο­δού­λων τους.

Αὐ­τή εἶ­ναν ἡ πί­στη τῶν ὀρ­θο­δό­ξων χρι­στια­νών: Ἡ πί­στη στόν ἕ­να καί μο­να­δι­κό Σω­τή­ρα Χρι­στόν καί ἡ πί­στη στήν ἀ­γά­πη τῶν ἀν­θρώ­πων τοῦ Χρι­στοῦ, τῶν ἁ­γί­ων, πού εἶ­ναι ζων­τα­νές εἰ­κό­νες τοῦ Χρι­στοῦ καί τῆς Ἁ­γί­ας Τριά­δος. Τοῦ­το ἐκ­φρά­ζει ἄ­ρι­στα ἡ εὐ­χή τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας:

«Δό­ξα σοι, Χρι­στέ ὁ Θε­ός, ἡ ἐλ­πίς ἡ­μῶν, δό­ξα σοι· ὁ ἀ­να­στάς ἐκ νε­κρῶν, Χρι­στός ὁ ἀ­λη­θι­νός Θε­ός ἡ­μῶν, ταῖς πρε­σβεί­αις τῆς Πα­να­χράν­του καί πα­να­μώ­μου ἁ­γί­ας αὐ­τοῦ Μη­τρός, δυ­νά­μει τοῦ τι­μί­ου καί ζω­ο­ποι­οῦ σταυ­ροῦ, προ­στα­σί­αις τῶν τι­μί­ων ἐ­που­ρα­νί­ων δυ­νά­με­ων ἀ­σω­μά­των, ἱ­κε­σί­αις τοῦ τι­μί­ου ἐν­δο­ξου προ­φή­του προ­δρό­μου καί βα­πτι­στοῦ Ἰ­ω­άν­νου.. καί πάν­των τῶν ἁ­γί­ων, ἐ­λε­ή­σαι καί σώ­σαι ἡ­μᾶς, ὡς ἀ­γα­θός καί φι­λάν­θρω­πος καί ἐ­λε­ή­μων Θε­ός».

ζ) Ὁ Θε­ός εἰ­σα­κού­ει τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων

Ἀ­πό ὅ­σα ἀ­να­φέ­ρα­με προ­κύ­πτει πώς ὁ Θε­ός δέ­χε­ται τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων ἀν­θρώ­πων καί ἀν­τα­πο­κρί­νε­ται θε­τι­κά σ’ αὐ­τές.

Ἡ οἰ­κει­ό­τη­τα τοῦ Θε­οῦ μέ τούς ἁ­γί­ους ἀν­θρώ­πους καί ἡ εὐ­αι­σθη­σί­α, θά ἔ­λε­γε κα­νείς, τοῦ Θε­οῦ γιά τή γνώ­μη τῶν ἀ­φω­σι­ω­μέ­νων παι­δι­ῶν Του προ­ξε­νεί με­γά­λη ἐν­τύ­πω­ση.

Ὁ Ἀ­βρα­άμ δι­α­πραγ­μα­τεύ­ε­ται μέ τόν Θε­ό τή σω­τη­ρί­α τῶν Σο­δό­μων καί Γο­μό­ρων σέ τέ­τοι­ο ση­μεῖ­ο, ὥ­στε νά κά­νει συ­νε­χῶς νέ­ες προ­τά­σεις στόν Θε­ό καί Ἐ­κεῖ­νος νά τίς ἀ­πο­δέ­χε­ται (Γέν. ι­η’ 23-33).

«Καί τώ­ρα ἄ­φη­σέ με νά κα­τα­στρέ­ψω αὐ­τούς ἐ­πά­νω στή δι­καί­α μου ὀρ­γή καί νά κά­νω τούς ἀ­πο­γό­νους σου ἔ­θνος μέ­γα», λέ­γει ὁ Θε­ός στόν Μω­ϋ­σῆ. Καί ὁ ἅ­γιος αὐ­τός ἄν­θρω­πος τοῦ ἀ­παν­τᾶ μέ τούς χα­ρι­τω­μέ­νους ἐ­κεί­νους λό­γους, πού φα­νε­ρώ­νουν ὅ­λη τήν οἰ­κει­ό­τη­τα καί τήν ἁ­πλό­τη­τα στίς σχέ­σεις του μέ τό Θε­ό:

«Δια­τί, Κύ­ρι­ε, θυ­μώ­νεις καί ὀρ­γί­ζε­σαι μέ τό λα­ό Σου, τόν ὁ­ποῖ­ο ἐ­ξή­γα­γες ἀ­πό τήν Αἴ­γυ­πτο μέ με­γά­λη ἰ­σχύ καί μέ τήν παν­το­δύ­να­μο δε­ξιά Σου;» (Ἔ­ξοδ. λβ’ 9-11). Ἡ ἁ­γί­α Γρα­φή μᾶς πλη­ρο­φο­ρεῖ πώς ὁ Θε­ός ἄ­κου­σε τή δέ­η­ση αὐ­τή τοῦ Μω­ϋ­σῆ καί δέν ἐ­τι­μώ­ρη­σε τό λα­ό (Ἔ­ξοδ. λβ΄ 14, πρβλ. Ψαλμ. ρε’ 23. Γέν. κ’ 7. Ἀ­ριθ. ι­α’ 2, κα’ 7. Δευ­τερ. λδ’ 10).

Στόν Ἱ­ε­ρε­μί­α ἀ­να­φέ­ρε­ται πώς ὁ Θε­ός ἦ­ταν πρό­θυ­μος νά συγ­χω­ρή­σει ὁ­λό­κλη­ρη τήν πό­λη Ἱ­ε­ρου­σα­λήμ ἄν ὑ­πῆρ­χε σ’ αὐ­τήν ἔ­στω καί ἕ­νας δί­και­ος· «πε­ρι­έλ­θε­τε εἰς τούς δρό­μους τῆς Ἱ­ε­ρου­σα­λήμ καί ἴ­δε­τε, βε­βαι­ω­θῆ­τε, ζη­τή­σα­τε εἰς τάς πλα­τεί­ας αὐ­τῆς. Ἐ­άν θά εὕ­ρε­τε ἄν­θρω­πον, ὁ ὁ­ποῖ­ος νά πράτ­τη δι­και­ο­σύ­νη, νά εἶ­ναι ἀ­ξι­ό­πι­στος, τό­τε ἐ­γώ θά τούς ἐ­λε­ή­σω, λέ­γει Κύ­ριος» (Ἱ­ε­ρεμ. ε’ 1, πρβλ. Ἱ­εζ. κβ’ 30).

Ἀ­πό ὅ­λα αὐ­τά βγαί­νει τό συμ­πέ­ρα­σμα πού δι­α­τυ­πώ­νε­ται στήν ἴ­δια τήν ἁ­γί­α Γρα­φή: Τό θέ­λη­μα «τῶν φο­βου­μέ­νων αὐ­τόν» θά τό ἐκ­πλη­ρώ­σει «καί τῆς δε­ή­σε­ως αὐ­τών εἰ­σα­κού­σε­ται» (Ψαλμ. ρμδ’ 19, πρβλ. Ἰ­ώβ μβ’ 7-8. Γέν. κ’ 17).

Μή­πως ὅ­μως ὁ Θε­ός εἰ­σα­κού­ει μό­νο τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων ἀν­θρώ­πων ἐ­φ’ ὅ­σον ζοῦν σ’ αὐ­τή τή ζω­ή;

Ἀ­πό ὅ­σα ἀ­να­φέ­ρα­με γί­νε­ται φα­νε­ρό πώς καί οἱ ἅ­γιοι πού βρί­σκον­ται στούς οὐ­ρα­νούς προ­σεύ­χον­ται στόν Θε­ό γιά τούς ἀ­δελ­φούς τους, δη­λα­δή γιά ὅ­λους ἑ­μᾶς καί μέ τή με­σι­τεί­α τους ἐ­πε­νερ­γοῦν­ται θαύ­μα­τα ἀ­πό τόν Θε­ό.

Ὁ Ἐ­λι­σαῖ­ος, πα­ρ’ ὅ­λον ὅ­τι ἔ­λα­βε δι­πλή χά­ρη (Δ’ Βα­σιλ. β’ 9), δέν κα­τόρ­θω­σε νά δι­αι­ρέ­σει τά νε­ρά τοῦ Ἰ­ορ­δά­νου, χτυ­πών­τας τα μέ τή μη­λω­τή τοῦ Ἠ­λί­α. Ὅ­μως τά νε­ρά δι­αι­ρέ­θη­καν ὅ­ταν ξα­να­κτύ­πη­σε καί ἐ­πι­κα­λέ­σθη­κε τό ὄ­νο­μα τοῦ Ἠ­λί­α (Δ’ Βα­σιλ. β’ 14).

Ὁ Ἰ­ού­δας ὁ Μακ­κα­βαῖ­ος βλέ­πει σέ ὀ­πτα­σί­α τόν ἀρ­χι­ε­ρέ­α Ὀ­νί­α νά ἔ­χει ὑ­ψω­μέ­να τά χέ­ρια πρός τόν οὐ­ρα­νό καί νά προ­σεύ­χε­ται θερ­μά γιά ὁ­λό­κλη­ρο τό γέ­νος τῶν Ἰ­ου­δαί­ων. Ὕ­στε­ρα μέ τόν ἴ­διο τρό­πο τοῦ ἐμ­φα­νί­σθη­κε καί ἕ­νας ἄλ­λος, πο­λύ ἀ­ξι­ο­σέ­βα­στος γέ­ρον­τας, γιά τόν ὁ­ποῖ­ο ὁ Ὀ­νί­ας βε­βαι­ώ­νει: «Ὁ φι­λά­δελ­φος οὗ­τός ἐ­στιν ὁ πολ­λά προ­σευ­χό­με­νος πε­ρί τοῦ λα­οῦ καί τῆς ἁ­γί­ας πό­λε­ως, Ἱ­ε­ρε­μί­ας ὁ τοῦ Θε­οῦ προ­φή­της» (Β’ Μακκ. ι­ε’ 12-14).

Ὁ ἀ­πό­στο­λος Ἰ­ω­άν­νης βλέ­πει, ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρα­με, τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων σάν χρυ­σές φιά­λες γε­μά­τες θυ­μι­ά­μα­τα, σάν κά­τι δη­λα­δή πού εἶ­ναι πο­λύ­τι­μο στά μά­τια τοῦ Θε­οῦ (Ἀ­ποκ. ε’ 8). Βλέ­πει ἀ­κό­μη τό Θε­ό νά τη­ρεῖ τήν ὑ­πό­σχε­σή Του πρός τούς ἁ­γί­ους καί νά ἐκ­πλη­ρώ­νει τό αἴ­τη­μα γιά τήν ἐκ­δί­κη­ση τῶν ἀ­δελ­φῶν τους. Ὅ­μως προ­η­γου­μέ­νως ἐ­ξα­σφα­λί­ζε­ται μέ εἰ­δι­κή σφρά­γι­ση ἡ προ­στα­σί­α τῶν δι­καί­ων δη­λα­δή τῶν ἀ­δελ­φῶν τους πού ἀ­γω­νί­ζον­ται πά­νω στή γῆ, γιά νά λά­βουν καί αὐ­τοί τό στε­φά­νι τῆς νί­κης:

«Τό­τε ἦλ­θε ἄλ­λος ἄγ­γε­λος καί ἐ­στά­θη εἰς τό θυ­σι­α­στή­ριο μέ ἕ­να χρυ­σό θυ­μι­α­τή­ριο^- καί τοῦ ἔ­δω­καν πο­λύ θυ­μί­α­μα, διά νά τό προ­σφέ­ρη μέ τάς προ­σευ­χάς ὅ­λων τῶν ἁ­γί­ων ἐ­πά­νω εἰς τό χρυ­σοῦν θυ­σι­α­στή­ριον, τό ὁ­ποῖ­ον ἦ­το ἐμ­πρός εἰς τόν θρό­νον. Καί ἀ­νέ­βη ὁ κα­πνός τοῦ θυ­μι­ά­μα­τος μέ τάς προ­σευ­χάς τῶν ἁ­γί­ων ἀ­πό τό χέ­ρι τοῦ ἀγ­γέ­λου ἐμ­πρός εἰς τόν Θε­όν. Τό­τε ἔ­λα­βε ὁ ἄγ­γε­λος τό θυ­σι­α­στή­ριο καί τό ἔρ­ρι­ψε εἰς τήν γῆ. Καί ἔ­γι­ναν βρον­ταί, φω­ναί, ἀ­στρα­παί καί σει­σμός» (Ἀ­ποκ. η’ 3-5).

Μέ τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων ἡ ἀ­πάν­τη­ση ἔρ­χε­ται ἀ­π’ εὐ­θεί­ας ἀ­πό τό θυ­σι­α­στή­ριο καί ἀ­πό τόν θρό­νο τοῦ Θε­οῦ. Τό κα­κό καί τά ὄρ­γα­να τοῦ κα­κοῦ τι­μω­ροῦν­ται καί ἡ τά­ξη ἀ­πο­κα­θί­στα­ται στόν κό­σμο. Θά μπο­ροῦ­σε κα­νείς νά πεῖ πώς ἡ τύ­χη ὁ­λό­κλη­ρου τοῦ κό­σμου βρί­σκε­ται στά χέ­ρια τῶν ἁ­γί­ων, ὅ­πως καί  ἡ σω­τη­ρί­α τῆς ἀ­γω­νι­ζο­μέ­νης Ἐκ­κλη­σί­ας πά­νω στή γῆ (πρβλ. Ματθ. ι­θ’ 28. Α’ Κορ. στ’ 2). Τίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων τίς με­τα­φέ­ρουν ἄγ­γε­λοι μέ­χρι τό θρό­νο τοῦ Θε­οῦ καί τίς προ­σφέ­ρουν θυ­σί­α πνευ­μα­τι­κή στό ἐ­που­ρά­νιο θυ­σι­α­στή­ριο (πρβλ. Τω­βίτ ι­β’ 12-15. Ζαχ. α’ 12).

η) Παν­τα­χοῦ πα­ρου­σί­α τῶν ἁ­γί­ων;

Οἱ ἅ­γιοι δέν εἶ­ναι παν­τα­χοῦ πα­ρόν­τες· ἡ παν­τα­χοῦ πα­ρου­σί­α εἶ­ναι γνώ­ρι­σμα μό­νο τοῦ Θε­οῦ. Ὅ­μως οἱ ἅ­γιοι, ὅ­πως καί οἱ ἄγ­γε­λοι, εἶ­ναι συν­δε­δε­μέ­νοι μα­ζί μας μέ τήν ἀ­γά­πη (Λουκ. ι­ε’ 7, 10. Α’ Κορ. ι­γ’ 8) στό ἕ­να Σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ.

Μέ τή χά­ρη τοῦ Ἁ­γιου Πνεύ­μα­τος οἱ ὅ­ροι τῆς φύ­σης κα­ταρ­γοῦν­ται στή ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων. Ἔ­τσι πλη­ρο­φο­ροῦν­ται γιά μᾶς, χω­ρίς νά εἶ­ναι ἀ­πα­ραί­τη­τη ἡ παν­τα­χοῦ πα­ρου­σί­α. Αὐ­τό τό βλέ­που­με στήν πε­ρί­πτω­ση τοῦ Ἐ­λι­σαί­ου (Α’ Βα­σιλ. 25-27), τοῦ Ἀ­βρα­άμ (Ματθ. η’ 56), τοῦ ἀ­ποστό­λου Πέ­τρου (Πράξ. ε’ 3) καί σέ ἄλ­λες πε­ρι­πτώ­σεις (Α’ Κορ. β’ 10-11, ι­β’ 7-11. Β’ Κορ. ι­θ’ 2-4. Ἀ­ποκ. στ’ 9-11). Βλέ­που­με πώς μέ τή χά­ρη τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος κα­ταρ­γοῦν­ται οἱ ὅ­ροι τῆς φύ­σης!

Γνω­ρί­ζου­με λοι­πόν μέ βε­βαι­ό­τη­τα πώς οἱ ἅ­γιοι βρί­σκον­ται σέ κοι­νω­νί­α ἀ­γά­πης μα­ζί μας, πλη­ρο­φο­ροῦν­ται τά γε­γο­νό­τα τῆς ζω­ῆς μας, προ­σεύ­χον­ται γιά μᾶς καί ὁ Θε­ός εἰ­σα­κού­ει τίς προ­σευ­χές τους, ὄ­χι ἀ­ναγ­κα­στι­κά, ἀλ­λά μέ βά­σει τή Θεί­α Του βού­λη­ση. Θά μπο­ροῦ­σε κα­νείς νά πεῖ, χρη­σι­μο­ποι­ών­τας ἀν­θρώ­πι­νη ἔκ­φρα­ση, πώς ὁ Θε­ός αἰ­σθά­νε­ται ἰ­δι­αί­τε­ρη εὐ­αι­σθη­σί­α στίς προ­σευ­χές τῶν ἁ­γί­ων.

Ἀ­κό­μη γνω­ρί­ζου­με πώς ὅ­λοι οἱ πι­στοί, πού συγ­κρο­τοῦ­με τό ἕ­να Σῶ­μα τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας, τό Σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ, εἴ­μα­στε ἑ­νω­μέ­νοι «με­τά πάν­των τῶν ἀ­γί­ων»·  ὁ κα­θέ­νας ἀ­πο­τε­λεῖ ζων­τα­νό κύτ­τα­ρο τοῦ σώ­μα­τος τοῦ Χρι­στοῦ. Ὁ κα­θέ­νας ἀ­νή­κει στόν ἄλ­λο· μπο­ρεῖ καί ὀ­φεί­λει νά ἐκ­φρά­σει ποι­κι­λό­τρο­πα αὐ­τό τό γε­γο­νός τοῦ ἀ­δελ­φι­κοῦ συν­δέ­σμου.

Στή θεί­α εὐ­χα­ρι­στί­α συ­ναν­τᾶ­ται καί συγ­κρο­τεῖ­ται ὁ­λό­κλη­ρη ἡ Ἐκ­κλη­σί­α^- τε­λεῖ­ται γιά ὁ­λό­κλη­ρη τήν Ἐκ­κλη­σί­α, ὄ­χι μό­νο γιά ὅ­σους εἶ­ναι πα­ρόν­τες, οὔ­τε μό­νο γιά ὅ­σους ἀ­γω­νί­ζον­ται ἐ­πά­νω σ’ αὐ­τή τή γῆ. Τε­λεῖ­ται καί ὑ­πέρ τῶν ἁ­γί­ων καί ταυ­τό­χρο­να, ἡ θεί­α εὐ­χα­ρι­στί­α πραγ­μα­τώ­νει καί ἐκ­φρά­ζει τήν κα­θο­λι­κό­τη­τα τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας, τήν ἑ­νό­τη­τα «με­τά πάν­των τῶν ἁ­γί­ων». Εἶ­ναι γνω­στή ἡ εὐ­χή κα­τά τόν κα­θα­για­σμό τῶν τί­μι­ων δώ­ρων:

«Ἔ­τι προ­σφέ­ρο­μέν σοι τήν λο­γι­κήν ταύ­την λα­τρεί­αν ὑ­πέρ τῆς οἰ­κου­μέ­νης, ὑ­πέρ τῆς ἁ­γί­ας κα­θο­λι­κῆς καί ἀ­πο­στο­λι­κῆς Ἐκ­κλη­σί­ας...». Καί σέ ἄλ­λο ση­μεῖ­ο προ­σθέ­τει: «... πάν­των τῶν ἁ­γί­ων μνη­μο­νεύ­σαν­τες, ἑ­αυ­τούς καί ἀλ­λή­λους καί πᾶ­σαν τήν ζω­ήν ἡ­μῶν Χρι­στῷ τῷ Θε­ῷ πα­ρα­θώ­με­θα». Αὐ­τό ση­μαί­νει: Ἀ­φοῦ μνη­μο­νεύ­σα­με ὅ­λους τούς ἁ­γιους, ἄς ἐμ­πι­στευ­θοῦ­με τούς ἑ­αυ­τούς μας, ἄς ἐμ­πι­στευ­θοῦ­με ὁ ἕ­νας τόν ἄλ­λο καί ὁ­λό­κλη­ρη τή ζω­ή μας, στό Χρι­στό, πού εἶ­ναι ὁ ἀ­λη­θι­νός Θε­ός.

θ) Οἱ ἅ­γιοι ἄγ­γε­λοι

Ὅ­πως ἔ­χου­με ἀ­να­φέ­ρει, καί οἱ ἄγ­γε­λοι ἀ­νή­κουν στό Σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ, στήν Ἐκ­κλη­σί­α^- καί οἱ ἅ­γιοι ἄγ­γε­λοι εἶ­ναι ἑ­νω­μέ­νοι μα­ζί μας στήν Μί­α, Ἁ­γί­α, Κα­θο­λι­κή καί Ἀ­πο­στο­λι­κή Ἐκ­κλη­σί­α, πού ἐ­κτεί­νε­ται στούς οὐ­ρα­νούς καί στή γῆ. Αὐ­τό γί­νε­ται φα­νε­ρό ἰ­δι­αί­τε­ρα ἀ­πό τούς ὕ­μνους τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας:

«Διά τοῦ Σταυ­ροῦ σου Χρι­στέ,

μί­α ποί­μνη γέ­γο­νεν, ἀγ­γέ­λων καί ἀν­θρώ­πων

καί μί­α Ἐκ­κλη­σί­α^-

οὐ­ρα­νός καί γῆ ἀ­γάλ­λε­ται,

Κύ­ρι­ε δό­ξα σοι»!

(ὕ­μνος τῶν αἴ­νων τῆς Τε­τάρ­της τοῦ πρώ­του ἤ­χου).

Καί οἱ ἄγ­γε­λοι ἀ­νή­κουν στή δι­κή μας οἰ­κο­γέ­νεια «ἐν Χρι­στῷ». Μέ τή σταυ­ρι­κή θυ­σί­α τοῦ Κυ­ρί­ου στα­θε­ρο­ποι­ή­θη­καν στήν ἀ­ρε­τή καί μέ­νουν πι­στοί στήν πρω­ταρ­χι­κή τους ἀ­πο­στο­λή, πού εἶ­ναι δο­ξο­λο­γι­κή καί λει­τουρ­γι­κή (Ἡσ. στ’ 3. Λουκ. β’ 14). Ὁ ἀ­πό­στο­λος Παῦ­λος λέ­γει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά πώς εἶ­ναι πνεύ­μα­τα λει­τουρ­γι­κά, πού ἀ­πο­στέλ­λον­ται σέ ὑ­πη­ρε­σί­α γιά χά­ρη ἐ­κεί­νων πού μέλ­λουν νά κλη­ρο­νο­μή­σουν σω­τη­ρί­α (Ἑ­βρ. α’ 14).

Ἡ με­το­χή τῶν ἁ­γί­ων ἀγ­γέ­λων στό ἕ­να Σῶ­μα τοῦ Χρι­στοῦ, δη­λα­δή τήν Ἐκ­κλη­σί­α καί ἡ ἰ­δι­αί­τε­ρη δι­α­κο­νί­α τους νά ὑ­πη­ρε­τοῦν τό μυ­στή­ριο τῆς σω­τη­ρί­ας μας ἀ­πο­δει­κνύ­ει πώς βρί­σκον­ται σέ στε­νή σχέ­ση μα­ζί μας. Χαί­ρον­ται ὅ­ταν κά­ποι­ος ἐ­πι­στρέ­ψει στόν Χρι­στό καί ζή­σει τή ζω­ή τῆς εὐ­σε­βεί­ας (Λουκ. ι­ε’ 10). Ἕ­νας ὕ­μνος τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας χα­ρα­κτη­ρί­ζει τούς ἁ­γί­ους ἀγ­γέ­λους «φύ­λα­κες τῆς σω­τη­ρί­ας μας»:

«Ἐν κό­σμῳ πρός τούς μέλ­λον­τας

πι­στεύ­ειν σοι ἐκ­πέμ­πον­ται,

ὥ­σπερ φύ­λα­κες τῆς σω­τη­ρί­ας

τῶν εὐ­σε­βῶν οἱ ἄγ­γε­λοι,

πε­ρι­έ­πον­τες, Σω­τήρ, τούς δού­λους σου»

(ὕ­μνος τῆς Δευ­τέ­ρας τοῦ τρί­του ἤ­χου)

Ὅ­πως ἤ­δη ἀ­να­φέ­ρα­με, οἱ ἅ­γιοι ἄγ­γε­λοι με­σι­τεύ­ουν γιά μᾶς καί με­τα­φέ­ρουν τίς προ­σευ­χές καί τίς προ­σφέ­ρουν εὐ­ά­ρε­στη θυ­σί­α στόν Θε­ό (Ζαχ. α’ 12-13. Τω­βίτ β’ 12-15. Ἀ­ποκ. η’ 3-5). Ἡ ἁ­γί­α Γρα­φή μᾶς πλη­ρο­φο­ρεῖ πώς ὁ κά­θε πι­στός ἔ­χει τό δι­κό του ἄγ­γε­λο, τόν ὁ­ποῖ­ο μπο­ρεῖ νά πα­ρα­κα­λέ­σει στήν προ­σευ­χή του:

«Ἅ­γι­ε ἄγ­γε­λε,

ὁ ἐ­φε­στώς τῆς ἀ­θλί­ας μου ψυ­χῆς

καί τα­λαι­πώ­ρου μου ζω­ῆς,

μή ἐγ­κα­τα­λεί­πῃς με τόν ἁ­μαρ­τω­λόν,

μη­δέ ἀ­πο­στῇς ἀ­π’ ἐ­μοῦ διά τήν ἀ­κρα­σί­αν μου...» (πρβλ.

   Γέν. μη’ 16. Ἔ­ξοδ. κγ’ 20. Ἰ­ώβ ε’ 4. Ψαλμ. λγ’ 8. Δαν. ι’

13, 20. Ματθ. ι­η’ 10. Πράξ. ι­β’ 15).

ι) Ἡ τι­μή τῶν ἁ­γί­ων

Ὁ Πα­νά­γιος Θε­ός ἐ­τί­μη­σε τούς ἁ­γί­ους σέ βαθ­μό πού δέν μπο­ροῦν νά τό κά­νουν οἱ ἄν­θρω­ποι, ὁ­σο­δή­πο­τε καί ἐ­άν τι­μή­σουν τούς ἁ­γί­ους.

Στήν Ὀρ­θό­δο­ξη Ἑκ­κλη­σί­α ἡ τι­μή καί ὁ σε­βα­σμός στούς ἁ­γί­ους ἐκ­δη­λώ­νε­ται καί μέ τήν προ­σκύ­νη­ση. Δέν πρό­κει­ται γιά λα­τρευ­τι­κή προ­σκύ­νη­ση, ἡ ὁ­ποί­α ἀ­πα­γο­ρεύ­ε­ται ἀ­πό τήν ἁ­γί­α Γρα­φή (Ἔ­ξοδ. κ’ 4-5. Δευ­τερ. στ’ 12-14. Ματθ. δ’ 10), για­τί πο­τέ κα­νείς ὀρ­θό­δο­ξος χρι­στια­νός δέν ἔ­χει τή συ­ναί­σθη­ση πώς προ­σκυ­νεῖ ὁ­ποι­ο­δή­πο­τε ὄν (ἄγ­γε­λο ἤ ἄν­θρω­πο) σάν Θε­ό. Μό­νο σ’ αὐ­τή τήν πε­ρί­πτω­ση θά μπο­ροῦ­σε κα­νείς νά μι­λή­σει γιά λα­τρεί­α. Μό­νο τό­τε ἡ προ­σκύ­νη­ση θά ἦ­ταν ἀ­πό­λυ­τη, δη­λα­δή λα­τρεί­α. Σέ ὅ­λες τίς ἄλ­λες πε­ρι­πτώ­σεις ἡ προ­σκύ­νη­ση εἶ­ναι τι­μη­τι­κή, δη­λα­δή σχε­τι­κή καί ὄ­χι ἀ­πό­λυ­τη.

Τούς ἁ­γί­ους λοι­πόν προ­σκυ­νοῦ­με χω­ρίς νά πα­ρα­γνω­ρί­ζου­με τή φύ­ση τους, χω­ρίς δη­λα­δή νά τούς ἐ­κλαμ­βά­νου­με γιά Θε­ούς, για­τί πα­ρα­δε­χό­μα­στε πώς ἡ προ­σκύ­νη­ση δέν εἶ­ναι πάν­το­τε ἐκ­δή­λω­ση λα­τρεί­ας. Ἄν αὐ­τόν πού προ­σκυ­νοῦ­με δέν τόν δε­χό­μα­στε γιά Θε­ό, τό­τε μέ τήν προ­σκύ­νη­ση δέν τοῦ ἀ­πο­δί­δου­με λα­τρεί­α, ἀλ­λά τι­μή καί ἐκ­φρά­ζου­με τήν ἀ­γά­πη μας. Μ’ αὐ­τή τήν τι­μη­τι­κή ἔν­νοι­α ὁ Δαυ­ΐδ προ­σκυ­νεῖ τόν Ἰ­ω­νά­θαν (Α’ Βα­σιλ. κ’ 41) καί τόν Σα­ούλ (Γ’ Βα­σιλ. λα’ 23), οἱ υἱ­οί τῶν προ­φη­τῶν προ­σκυ­νοῦν τόν Ἐ­λι­σαῖ­ο (Δ’ Βα­σιλ. λθ’ 15), ὁ Να­βου­χο-δο­νό­σορ προ­σκυ­νεῖ τόν Δα­νι­ήλ (Δαν. β’ 46). Ἀ­κό­μη καί στήν Και­νή Δι­α­θή­κη ὁ δε­σμο­φύ­λα­κας προ­σκυ­νεῖ τόν Παῦ­λο καί τόν Σί­λα (Πράξ. ι­στ’ 29), ἐ­νῶ ὁ ἴ­διος ὁ Κύ­ριος ὑ­πό­σχε­ται πώς θά ἀ­ναγ­κά­σει τούς Ἰ­ου­δαί­ους νά προ­σκυ­νή­σουν τόν ἐ­πί­σκο­πο Φι­λα­δελ­φεί­ας (Ἀ­ποκ. γ’ 9, πρβλ. Α’ Βα­σιλ. ε’ 4).

Ὅ­ταν ὅ­μως οἱ ἄν­θρω­ποι ἐ­ξέ­λα­βαν τόν Παῦ­λο καί τό Βαρ­νά­βα γιά Θε­ούς, τό­τε οἱ ἀ­πό­στο­λοι δέν ἐ­δέ­χθη­σαν αὐ­τή τήν προ­σκύ­νη­ση, για­τί ἦ­ταν λα­τρευ­τι­κή (Πράξ. ι­δ’ 11-15). Τό ἴ­διο πα­ρα­τη­ροῦ­με καί στήν πε­ρί­πτω­ση τοῦ Ἰ­ω­άν­νη πού ἦ­ταν κα­τά­πλη­κτος ἀ­πό ἐ­κεῖ­να πού ἀ­ξι­ώ­θη­κε νά δεῖ καί βρι­σκό­ταν κά­τω ἀ­πό τήν ἐ­πί­δρα­ση τῆς ὀ­πτα­σί­ας τοῦ ἴ­διου τοῦ Κυ­ρί­ου (Ἀ­ποκ. α’ 17-18). Νό­μι­σε πώς δέν ἔ­βλε­πε ἄγ­γε­λο, ἀλ­λά τόν ἴ­διο τόν Κύ­ριο. Γι’ αὐ­τό καί ἐ­πε­χεί­ρη­σε νά τόν προ­σκυ­νή­σει (Ἀ­ποκ. ι­θ’ 10, κβ’ 8-9). Ὁ ἄγ­γε­λος ὅ­μως τόν ἐ­πα­να­φέ­ρει στήν ἀ­λή­θεια τῶν γε­γο­νό­των: «σύν­δου­λός σού εἰ­μι»^- δέν μοῦ ἀ­νή­κει τέ­τοι­α προ­σκύ­νη­ση, ἀ­νή­κει μό­νο στόν Θε­ό!

Ἄν πα­ρα­δε­χθοῦ­με πώς ὁ Ἰ­ω­άν­νης θέ­λη­σε νά προ­σκυ­νή­σει τόν ἄγ­γε­λο τι­μη­τι­κά, εἶ­χε αὐ­τό τό δι­καί­ω­μα (Ἀ­ριθμ. κβ’ 31. Ἰ­ησ. Ναυ­ῆ ε’ 14)· καί ἀ­σφα­λῶς στήν πε­ρί­πτω­ση αὐ­τή ἡ προ­σκύ­νη­ση δέν θά ἦ­ταν λα­τρευ­τι­κή. Τό­τε ἡ ἄρ­νη­ση τοῦ ἀγ­γέ­λου θά ἦ­ταν ἔν­δει­ξη τα­πει­νο­φρο­σύ­νης. Δι­α­φο­ρε­τι­κά πῶς ὁ Ἰ­ω­άν­νης ἀ­πο­τολ­μά νά προ­σκυ­νή­σει τόν ἄγ­γε­λο γιά δεύ­τε­ρη φο­ρά; (Ἀ­ποκ. κβ’ 8-9).

Αὐ­τή ἡ δι­ά­κρι­ση ἀ­νά­με­σα στή λα­τρευ­τι­κή καί στήν τι­μη­τι­κή προ­σκύ­νη­ση ὑ­πάρ­χει ἤ­δη στήν πρω­το­χρι­στι­α­νι­κή ἐ­πο­χή. Στό μαρ­τύ­ριο τοῦ ἁ­γί­ου Πο­λυ­κάρ­που († 156), τό ὁ­ποῖ­ο συ­νέ­τα­ξαν αὐ­τό­πτες μάρ­τυ­ρες, οἱ πρῶ­τοι χρι­στια­νοί ὁ­μο­λο­γοῦν:

«Δέν θά δυ­νη­θῶ­μεν οὔ­τε τόν Χρι­στόν νά ἐγ­κα­τα­λεί­ψω­μεν πο­τέ, τόν πα­θόν­τα ὑ­πέρ τῆς σω­τη­ρί­ας τῶν σω­ζο­μέ­νων εἰς ὁ­λό­κλη­ρον τόν κό­σμον, τόν ἄ­μω­μον ὑ­πέρ τῶν ἁ­μαρ­τω­λῶν, οὔ­τε κά­ποι­ον ἄλ­λον νά λα­τρεύ­σω­μεν. Δι­ό­τι τοῦ­τον μέν προ­σκυ­νοῦ­μεν ὡς Υἱ­όν τοῦ Θε­οῦ, τούς δέ μάρ­τυ­ρας ἀ­γα­πῶ­μεν ὡς μα­θη­τάς τοῦ Κυ­ρί­ου, ἐ­πα­ξί­ως λό­γω τῆς ἀ­νυ­περ­βλή­του ἀ­φο­σι­ώ­σε­ως εἰς τόν βα­σι­λέ­α καί δι­δά­σκα­λόν των».

Τήν πί­στη αὐ­τή τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας δι­α­τύ­πω­σε ἐ­πί­ση­μα ἡ Ζ’ Οἰ­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος: «Τόν μέν (Χρι­στόν) ὡς Θε­όν καί Δε­σπό­την, τούς δέ (ἁ­γί­ους) διά τόν κοι­νόν Δε­σπό­την, ὡς αὐ­τοῦ γνη­σί­ους θε­ρά­πον­τας τι­μῶν­τες καί σέ­βον­τες καί τήν κα­τά σχέ­σιν (δη­λα­δή σχε­τι­κή, ὄ­χι ἀ­πό­λυ­τη) προ­σκύ­νη­σιν ἀ­πο­νέ­μον­τες» (Συ­νο­δι­κό τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας τῆς Ζ’ Οἰκ. Συ­νό­δου).

ι­α) Οἱ ἑ­ορ­τές τῶν ἁ­γί­ων

Οἱ ὀρ­θό­δο­ξοι χρι­στια­νοί γι­ορ­τά­ζουν τίς μνῆ­μες τῶν ἁ­γί­ων. Τό γε­γο­νός τοῦ θα­νά­του ἑ­νός ἁ­γί­ου εἶ­ναι με­γά­λο. Δέν τό ἑ­ορ­τά­ζουν μό­νο οἱ ἄν­θρω­ποι, ἀλ­λά καί οἱ ἄγ­γε­λοι καί «πᾶ­σα ἡ κτί­σις». Αὐ­τό ὑ­πο­γραμ-μί­ζε­ται στόν ὕ­μνο τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας:

«Κύ­ρι­ε, ἐν τῇ μνή­μῆ τῶν ἁ­γί­ων σου

 πᾶ­σα ἡ κτί­σις ἑ­ορ­τά­ζει.

Οἱ οὐ­ρα­νοί ἀ­γάλ­λον­ται σύν τοῖς ἀγ­γέ­λοις

καί ἡ γῆ εὐ­φραί­νε­ται σύν τοῖς ἀν­θρώ­ποις».

Οἱ ἑ­ορ­τές τῶν ἁ­γί­ων δέν εἶ­ναι με­τα­γε­νέ­στε­ρη πα­ρά­δο­ση, ἀλ­λά πρω­το­χρι­στι­α­νι­κή. Ἡ ἡ­μέ­ρα τοῦ θα­νά­του ἑ­νός ἁ­γί­ου χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται ἤ­δη ἀ­πό τούς πρώ­τους αἰ­ῶ­νες τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας «γε­νέ­θλιος ἡ­μέ­ρα». Οἱ πρῶ­τοι χρι­στια­νοί ση­μει­ώ­νουν στό μαρ­τύ­ριο τοῦ Πο­λυ­κάρ­που πώς συ­νέ­λε­ξαν τά ὀ­στά τοῦ μάρ­τυ­ρα, «τά τι­μι­ώ­τε­ρα ἀ­πό πο­λυ­τε­λεῖς λί­θους, καί εὐ­γε­νέ­στε­ρα ἀ­πό χρυ­σόν» καί τά ἐν­τα­φί­α­σαν σέ κα­τάλ­λη­λο τό­πο, ὥ­στε νά συ­να­θροί­ζον­ται ἐ­κεῖ καί νά ἑ­ορ­τά­ζουν «τήν γε­νέ­θλιον ἡ­μέ­ραν τοῦ μαρ­τυ­ρί­ου του».

Τό νό­η­μα αὐ­τῆς τῆς ἑ­ορ­τῆς προσ­δι­ο­ρί­ζε­ται στό μαρ­τύ­ριο τοῦ ἁ­γί­ου Πο­λυ­κάρ­που: «Διά τήν ἀ­νά­μνη­σιν ἐ­κεί­νων οἱ ὁ­ποῖ­οι ἠ­γω­νί­σθη­σαν πρίν ἀ­πό ἡ­μᾶς καί τήν ἄ­σκη­σιν καί προ­πα­ρα­σκευ­ήν ἐ­κεί­νων οἱ ὁ­ποῖ­οι εἰς τό μέλ­λον πρό­κει­ται νά ἀ­γω­νι­σθοῦν».

Οἱ πα­τέ­ρες τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας, ὅ­πως ὁ Μ. Βα­σί­λει­ος, ὁ Ἰ­ω­άν­νης ὁ Χρυ­σό­στο­μος, ὁ ἅ­γιος Γρη­γό­ριος ὁ Θε­ο­λό­γος καί οἱ ἄλ­λοι, κά­νουν λό­γο γιά ἑ­ορ­τές, «λι­τα­νεῖ­ες καί πα­ρα­κλή­σεις» σέ να­ούς πρός τι­μήν τῶν ἁ­γί­ων. Μά­λι­στα ὁ ἅ­γιος Ἰ­ω­άν­νης ὁ Χρυ­σό­στο­μος ὑ­πο­γραμ­μί­ζει τέ­τοι­ες λι­τα­νεῖ­ες καί πα­ρα­κλή­σεις στό να­ό «ὅ­που καί τά λεί­ψα­να τῶν ἀ­πο­στό­λων», προ­κει­μέ­νου νά ἀ­πο­φευ­χθοῦν τά δει­νά τῆς πό­λης. Σέ ἄλ­λο ση­μεῖ­ο ὑ­πο­γραμ­μί­ζει πώς ἡ δύ­να­μη τῶν ἁ­γί­ων μαρ­τύ­ρων «κα­θη­με­ρι­νῶς ζεῖ καί ἐ­νερ­γεῖ, έκ­δι­ώ­κει δαι­μό­νια, ἀ­πο­μα­κρύ­νει τάς ἀ­σθε­νεί­ας, ἐμ­ψυ­χώ­νει πό­λεις ὁ­λο­κλή­ρους καί συ­να­θροί­ζει ἐ­δῶ πλῆ­θος».

Αὐ­τή τήν πρω­το­χρι­στι­α­νι­κή πα­ρά­δο­ση συ­νε­χί­ζει μέ­χρι σή­με­ρα καί ἡ Ὀρ­θό­δο­ξη Ἐκ­κλη­σί­α καί ἑ­ορ­τά­ζει τήν «γε­νέ­θλιο ἡ­μέ­ρα» τῶν ἁ­γί­ων, ὅ­πως καί ἄλ­λα γε­γο­νό­τα πού συν­δέ­ον­ται μέ τούς ἁ­γί­ους καί μέ τή χά­ρη τοῦ Θε­οῦ, πού ἐ­νερ­γεῖ μέ­σω τῶν ἁ­γί­ων (με­τα­κο­μι­δή τῶν ἱ­ε­ρῶν λει­ψά­νων, ἐ­πέ­τει­ος θαύ­μα­τος κ.ο.κ.).

Κλεί­νον­τες τό κε­φά­λαι­ο αὐ­τό πα­ρα­τη­ροῦ­με πώς οἱ ἅ­γιοι δέν ἔ­χουν δι­κή τους ἁ­γι­ό­τη­τα, ἀλ­λά με­τέ­χουν στήν ἁ­γι­ό­τη­τα τοῦ Χρι­στοῦ. Εἶ­ναι «να­οί τοῦ Θε­οῦ» καί «κα­τοι­κη­τή­ρια τοῦ Θε­οῦ ἐν Ἁ­γί­ῳ Πνεύ­μα­τι». Γι’ αὐ­τό καί ἡ δό­ξα τῶν ἁ­γί­ων δέν εἶ­ναι κτι­στή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ἀλ­λά εἶ­ναι τό ἄ­κτι­στο θεῖ­ο φῶς, ἡ με­γά­λη δω­ρε­ά καί χά­ρη τοῦ ἁ­γί­ου Θε­οῦ στή ζω­ή τῶν ἁ­γί­ων.

Γι’ αὐ­τό καί αὐ­τή ἡ χά­ρη καρ­πο­φο­ρεῖ καί ὁ­δη­γεῖ τόν ἄν­θρω­πο στήν ἀ­γά­πη, τή χα­ρά, τήν εἰ­ρή­νη (Γαλ. ε’ 22), ὄ­χι μό­νο μέ τόν ἑ­αυ­τό του καί τούς συ­ναν­θρώ­πους, ἀλ­λά καί μέ ὁ­λό­κλη­ρη τή δη­μι­ουρ­γί­α. Ὁ «χα­ρι­τω­μέ­νος» ἄν­θρω­πος ἐκ­πέμ­πει ἐ­κεί­νη τήν εὐ­ω­δί­α τοῦ Ἀ­δάμ, πού ἡ­μερεύ­ει ἀ­κό­μη καί τά ἄ­γρια θη­ρί­α.

Ἡ ἀ­γά­πη τῶν ἁ­γί­ων δέν μέ­νει ἀ­νε­νερ­γός ἐ­νώ­πιον τοῦ Θε­οῦ. Οἱ ἅ­γιοι πρε­σβεύ­ουν γιά μᾶς καί γιά ὁ­λό­κλη­ρη τή δη­μι­ουρ­γί­α ἐ­νώ­πιον τοῦ Θε­ού, ὁ ὁ­ποῖ­ος ἀν­τα­πο­κρί­νε­ται μέ τήν ἀ­γά­πη Του στίς ἱ­κε­σί­ες καί στήν ἀ­γά­πη τῶν ἁ­γί­ων κα­ταρ­γεῖ τούς ὅ­ρους τῆς φύ­σης καί ἐ­πεμ­βαί­νει μέ ἀ­γά­πη εὐ­ερ­γε­τι­κά στή ζω­ή μας.