Με αφορμήν τον κορωνοϊό

Με αφορμήν τον κορωνοϊό

Ο ΟΣΙΟΣ ΠΑΤΗΡ ΗΜΩΝ ΒΑΡΣΑΝΟΥΦΙΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΩΛΗΣ 

ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ  ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ (6^ος αι.)

Ο όσιος πατήρ ημών Βαρσανούφιος ήταν έγκλειστος ασκητής, ο οποίος ζούσε στην μονήν του αββά Σερίδου, πλησίον της Γάζης της Παλαιστίνης. Μαζί με τον συνασκητή του Ιωάννην απαντούσε στους ανθρώπους της εποχής του σε ζητήματα της πνευματικής ζωής που του ετίθεντο. Οι ερωταποκρίσεις κατεγράφοντο και απετέλεσαν «Βίβλον» η οποία διεσώθη ως τις μέρες μας και κατά πρώτον εξεδόθη από τον όσιον Νικόδημον τον Αγιορείτην το 1803. Επανέκδοση της πρώτης εκδόσεως έγινε μόλις το 1960 «εν Βόλω, εκ του τυπογραφείου της Αγιορειτικής Βιβλιοθήκης Σωτηρίου Ν. Σχοινά». Ακολούθησε η κριτική έκδοση μέρους της «Βίβλου», ήτοι των 124 πρώτων ερωταποκρίσεων με αγγλική μετάφραση που δημοσιεύθηκε στην Patrologie Orientale (τομ. XXXI, τεύχος 3, Παρίσι 1960) από τον αγγλικανό ιερωμένο Derwas James Chitty. Το 1972 ο Γάλλος ρωμαιοκαθολικός μοναχός Lucien Regnaut, από το μοναστήρι του Solesmes της Βορείου Γαλλίας εξέδωσε γαλλική μετάφραση ολόκληρης της «Βίβλου» με τίτλο «Βαρσανούφιος και Ιωάννης της Γάζης, Αλληλογραφία» (Barsanuphe et Jean de Gaza, Correspondance).

Κριτική έκδοση της «Βίβλου», ήτοι το ελληνικόν κείμενο με βάση την χειρόγραφη παράδοσή του, με μετάφραση, εισαγωγή και σχόλια στα γαλλικά έγινε από τον ρωμαιοκαθολικό μοναχό François Neyt και την Ιταλίδα ελληνίστρια Paula de Angelis-Noah, η οποία δημοσιεύτηκε σε πέντε τόμους της σειράς Sources Chrétiennes κατά τα έτη 1997-2002.

Κατά καιρούς εκυκλοφόρησαν και άλλες εκδόσεις στα ελληνικά, οι οποίες όμως εστηρίχθηκαν στην επανέκδοση του Βόλου του έτους 1960.

Μεταξύ των ερωτήσεων που είχαν τεθεί στον όσιον Βαρσανούφιον είναι και η υπ΄αριθμ. 569 της κριτικής εκδόσεως, η οποία, όπως πιστεύουν οι μελετητές, αναφέρεται στην πανώλη των ετών 542-543:

«Δέησις των εν τω κοινοβίω (του αββά Σερίδου) ησυχαζόντων Πατέρων προς τον μέγαν Γέροντα περί του κόσμου. Επειδή κινδυνεύει ο κόσμος, παρακαλούμεν πάντες οι θεράποντές σου,δεήθητι της του Θεού αγαθότητος ίνα ανή την χείρα και αποστρέψη εις τον κολεόν την ρομφαίαν (πρβλ. Παραλειπομένων Α΄, 21,27). Στήθι ανάμεσον των πεπτωκότων και των ζώντων μετά του αγίου σου θυμιάματος, και παύσον τον ολοθρευτήν (πρβλ. Αριθμ.16,35). Ανέγειρον το άγιον θυσιαστήριον εν τη άλω τη αγία του Ορνά (πρβλ. Βασιλειών Β΄, 24, 18-24, Παραλειπομένων Α΄21, 15-26) και παύσεται η οργή του Θεού (πρβλ. Ιώβ 14,13). Ναι δεόμεθά σου, ναι παρακαλούμεν, οικτείρησον τον κόσμον απολλύμενον. Μνήσθητι ότι μέλη σου εσμέν άπαντες (πρβλ. Βασιλείων Β΄, 5,1, Εφεσ. 5,30). Δείξον και επί του παρόντος την ευσπλαχνίαν σου και θαυμάσια του Θεού, ότι αυτού εστίν η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν».

Απόδοση στα νέα Ελληνικά:

 Δέηση των Πατέρων που ησύχαζαν στο κοινόβιον του αββά Σερίδου προς τον Μέγαν Γέροντα (Βαρσανούφιον) για τον κόσμο.

Επειδή κινδυνεύει ο κόσμος, παρακαλούμεν όλοι οι δούλοι σου να δεηθείς στην αγαθότητα του Θεού να πάρει με το χέρι του και να επιστρέψει την ρομφαίαν στην θήκην. Στάσου ανάμεσα σε αυτούς που έπεσαν (νεκροί) και στους ζωντανούς μαζί με το άγιόν σου θυμίαμα και κάνε να παύσει ο εξολοθρευτής. Να ανεγείρεις το άγιον θυσιαστήριον στο αλώνι του Ορνά και να παύσει η οργή του Θεού. Ναι, σου δεόμεθα, ναι σε παρακαλούμεν, λυπήσου τον κόσμον που χάνεται. Θυμήσου ότι είμαστε όλοι μέλη σου. Δείξε και στην παρούσαν περίσταση την ευσπλαχνία σου και θαύματα του Θεού, διότι αυτού είναι η δόξα στους αιώνες. Αμήν.

Απόκρισις Βαρσανουφίου

«Αδελφοί, εν πένθει ειμί και οδυρμώ (πρβλ. Μακαβ. Β΄11,6) δια την επικειμένην οργήν. Και γαρ άλλα πράττομεν εναντία. Είπε γαρ ότι «ει μη περισσεύετε εν δικαιοσύνη πλέον των Γραμματέων και Φαρισαίων, ου μη εισέλθητε εις την βασιλείαν των ουρανών (πρβλ. Ματθ. 5,20). Και επερίσσευσεν η παρανομία ημών πλέον των αλλοεθνών. Και εισί πολλοί οι παρακαλούντες την φιλανθρωπίαν του Θεού τού παύσαι την οργήν από του κόσμου, και ουδείς φιλανθρωπότερος του Θεού, και θέλει ελεήσαι και αντιστήκει το πλήθος των γινομένων εν τω κόσμω αμαρτίων. Εισί δε τρεις άνδρες τέλειοι τω Θεώ οίτινες υπερέβησαν το μέτρον της ανθρωπότητος και έλαβον την εξουσίαν τού λύσαι και δήσαι και αφήσαι αμαρτίας και κρατήσαι (πρβλ. Ματθ. 18,18, Ιωάν. 20,23). Και στήκουσιν εν τη θραύσει (πρβλ. Ψαλμ. 105,23) τού μη υφέν εξολοθρεύσαι όλον τον κόσμον, και δια των ευχών αυτών μετ΄ελέους παιδεύει. Και ερρέθη αυτοίς ότι επ΄ ολίγον χρόνον επιμένει η οργή. Συν αυτοίς ουν εύξασθε. Συναντώσι δε αι ευχαί των τριών τούτων εν τη εισόδω του ανωτέρου θυσιαστηρίου του Πατρός των φώτων (πρβλ. Ιακ. 1,17). Και συγχαίρουσιν αλλήλοις και συναγάλλονται εν τοις επουρανίοις (πρβλ. Εφεσ. 1,3). Όταν δε προσέχωσι την γην, συμπενθούσι και συγκλαίουσι και συνοδύρονται δια τα κακά τα γινόμενα και κινούντα την οργήν. Εισί δε Ιωάννης εν Ρώμη και Ηλίας εν Κορίνθω, και άλλος εν την επαρχία Ιεροσολύμων. Και πιστεύω ότι ανύουσι το μέγα έλεος (Ψαλμ. 50,3), ναι ανύουσιν. Αμήν. Ο Θεός μου ενδυναμώσαι υμάς τού ακούσαι, και πιστεύσαι και βαστάξαι ταύτα, εισί γαρ τοις μη νοούσιν άπιστα».

Απόδοση στα νέα Ελληνικά:

«Αδελφοί, είμαι σε πένθος και σε οδυρμόν για την οργήν που επίκειται. Διότι πράττομεν άλλα αντίθετα. Είπεν (ο Κύριος) ότι «εάν η ευσέβειά σας δεν ξεπεράσει την ευσέβειαν των Γραμματέων και των Φαρισαίων, δεν θα εισέλθετε στην βασιλείαν των ουρανών». Και η παρανομία μας ξεπέρασε την παρανομίαν των αλλοεθνών. Είναι πολλοί αυτοί που παρακαλούν την φιλανθρωπίαν του Θεού να παύσει την οργήν του από τον κόσμον και κανείς δεν είναι περισσότερον φιλάνθρωπος από τον Θεόν. Θέλει να ελεήσει, όμως αντιστέκεται το πλήθος των αμαρτιών που γίνονται στον κόσμον. Υπάρχουν τρεις άνδρες τέλειοι ενώπιον του Θεού, οι οποίοι ξεπέρασαν το μέτρον της ανθρωπίνης φύσεως και έλαβαν την εξουσίαν να λύνουν και να δένουν και να αφήνουν αμαρτίες. Αυτοί αντισκέκονται στην θραύση, ώστε (ο Θεός) να μην εξολοθρεύσει όλον τον κόσμον συνολικά, γι΄αυτό, εξαιτίας των ευχών τους, παιδεύει επιδεικνύοντας έλεος. Τους ελέχθη ότι η οργή παραμένει επ΄ολίγον χρόνον. Μαζί με αυτούς λοιπόν προσευχηθήτε και σεις. ΟΙ προσευχές των τριών αυτών συναντιούνται στην είσοδο του ανωτέρω (εν ουρανοίς) θυσιαστηρίου του Πατρός των φώτων. (Εκεί) χαίρονται ο ένας με τον άλλον και συνεφραίνονται στα επουράνια. Όταν όμως προσέχουν στην γην, πενθούν μαζί και κλαίουν και οδύρονται για τα κακά που γίνονται και κινούν την οργήν. Οι άνδρες αυτοί είναι ο Ιωάννης στη Ρώμη και ο Ηλίας στην Κόρινθο, και ένας άλλος στην επαρχία Ιεροσολύμων. Πιστεύω ότι (αυτοί) το επιτυγχάνουν, ναι το επιτυγχάνουν. Ο Θεός μου να σας ενδυναμώσει στο να ακούσετε και να πιστεύσετε και να βαστάξετε αυτά, διότι γι’ αυτούς που δεν τα εννοούν είναι απίστευτα».

Επι της ανωτέρω αποκρίσεως ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στην έκδοση της «Βίβλου» των αγίων του έτους 1803 παρατηρεί:

«Όθεν, επειδή εις τοιαύτην τελειότητα ο θείος έφθασε Βαρσανούφιος και τοιαύτην και τηλικαύτην παρρησίαν εύρεν προς τον Θεόν, δια τούτο και εδύνατο μόνος να δυσωπήση τον Θεόν υπέρ μυριάδας ανθρώπων και να μην αθετηθή. Επειδή αν «το θέλημα των φοβουμένων αυτόν ποιή ο Κύριος», κατά τον ψαλμωδόν, πόσω μάλλον δεν αθετή το θέλημα των τάξιν υιών και αδελφών αυτού εχόντων; (…). Δια τούτο και όταν εις τον καιρόν του θείου τούτου Πατρός εγένετο οργή μεγάλη είς όλον τον κόσμον και παρεκάλεσαν αυτόν οι εν τω κοινοβίω ησυχάζοντες Πατέρες δια να κάμη δέησιν προς τον Θεόν να καταπαύση την οργήν του, αυτός είπεν ότι τρεις άνδρες τέλειοι στέκουν και παρακαλούσιν τον Θεόν υπέρ όλου του κόσμου, από τους τρεις δε τούτους ένας ήτο και αυτός». 

Για τα γεγονότα που προκάλεσαν την οργήν του Θεού κατά των Ισραηλιτών στους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης και τα οποία αναφέρουν οι Πατέρες του κοινοβίου του αββά Σερίδου στη δέησή τους προς τον όσιον Βαρσανούφιον βλέπε τα βιβλία «Αριθμοί», κεφ. 16, στίχος 35, «Βασιλειών Β΄», κεφ. 24, στίχοι 18-24, και «Παραλειπομένων Α΄», κεφ. 21 στίχοι 15-26.

Για την πανώλη της εποχής του Ιουστινιανού βλέπε προχείρως στο διαδίκτυο την Wikipedia, όπου και η σύγχρονη βιβλιογραφία (λήμμα Πανώλη Ιουστινιανού).

Επιμέλεια: Δημήτριος Βαμβακάς